Бу ҳақда АҚШ давлат котибининг Жанубий ва Марказий Осиё мамлакатлари бўйича ёрдамчиси Роберт Блейк маълум қилди.
Намояндалар палатасининг Европа ва Евросиё мамлакатлари бўйича қўмитасида 24 июл куни сўзлаган Блейк АҚШ Давлат департаменти Тожикистон ҳукуматини Роғун тўғони борасида Жаҳон банки билан тўлалигича ҳамкорлик қилишга ҳамда лойиҳанинг техник-иқтисодий асосланиши бўйича тадқиқотлар якунлангунига қадар ГЭС қурилишини қайта бошламаслик ва Вахш дарёси ўзанини ўзгартирмасликка чақиришида давом этаверишини билдирди.
Намояндалар палатасидаги эшитувлар шу ой бошида Қозоғистон, Қирғизистон, Тожикистон ва Ўзбекистонга ташриф буюрган АҚШ Конгресси делегациясига бошчилик қилмиш республикачи депутат Дэн Бэртон раислиги остида бўлиб ўтди. Мазкур делегация шу йил 5 июл куни Душанбеда Тожикистон президенти Имомали Раҳмон, 6 июл куни эса Тошкентда Ўзбекистон президенти Ислом Каримов томонидан қабул қилинган, ахборот агентликларининг хабарларига кўра, бу учрашувлардан томонлар мамнун қолган. Мазкур учрашувларда америкалик конгрессменлар Қўшма Штатлар Буюк Ипак йўли қайта тикланиши тарафдори эканини ва бу йўлдаги сунъий тўсиқлар бартараф қилиниши лозимлигини таъкидлашганди.
Сешанба куни Конгресс Намояндалар палатасида ўтган эшитувларда Роберт Блейк АҚШ Роғун лойиҳасининг техник-иқтисодий асосланиши бўйича Жаҳон банки томонидан ўтказилаётган тадқиқотларни қўллаб-қувватлашини урғулади.
- Қўшма Штатлар Жаҳон банки томонидан амалга оширилаётган жараённи қўллаш бўйича изчил сиёсат олиб бормоқда. Жаҳон банки Роғун тўғони лойиҳасининг техник-иқтисодий асосланиши ҳамда унинг техник, иқтисодий, экологик ва ижтимоий оқибатларини баҳолаш бўйича икки тадқиқотни молиялаштираяпти, - деди АҚШ Давлат котибининг Жанубий ва Марказий Осиё мамлакатлари бўйича ёрдамчиси Роберт Блейк.
Мазкур икки тадқиқот, Жаҳон банки маълумотларги кўра, Тожикистон ҳукумати томонидан танлов асосида саралаб олинган халқаро консалтинг фирмалари тарафидан ўтказилаяпти ҳамда Жаҳон банки мутахассислари кўмагида Халқаро Тараққиёт ассоциацияси лойиҳаси доирасида молиялаштирилмоқда.
Шу билан бирга, Жаҳон банки томонидан яна икки мустақил экспертлар гуруҳи – Тўғонлар хавфсизлиги ва муҳандислиги масалалари бўйича гуруҳ ва Экологик ва ижтимоий таъсирни баҳолаш гуруҳи тузилиб, молиялаштирилмоқда. Бу гуруҳлар Роғун бўйича тадқиқотларда халқаро сифат стандартларига нақадар риоя қилинганини ҳамда уларнинг холислиги ва ишончлигини ўрганиб, ўзларининг мустақил тавсия ва хулосаларини берадилар. Гуруҳ экспертлари тан олинган халқаро мутахассислар бўлиб ҳисобланади.
Роғун ГЭСи қурилиши экспертизасини Жаҳон Банки 2010 йилда Ўзбекистон ҳукуматининг талаби билан бошлаган эди ва унга оид хулосаларнинг 2013 йил сентябрида берилиши кутилмоқда.
Ўзбекистон ҳукумати Роғун ГЭСи қурилиши Вахш дарёси қуйида жойлашган мамлакатлар учун сув танқислигини келтириб чиқариши ва сейсмик зонада жойлашган мамлакатда бундай улкан сув омборлари қуриш хавфли эканлигини иддао қилиб, халқаро анжуманлар ва матбуотда бу лойиҳага қарши чиқиб келади.
Ана шундай чиқишларнинг сўнггиларидан бири ЎзА ахборот агентлиги томонидан 13 июл куни эълон қилинган “Яна бир бор Роғун ГЭСи ҳақида” мақоласида ўз аксини топган бўлиб, унда, халқаро ҳамкорларнинг огоҳлантиришларига қарамай, мазкур ГЭСда қурилиш ишлари авжида экани таъкидланганди.
Шундан сўнг ўтган ҳафта Роғун ГЭСи қурилишида иштирок этаётган 5000 қурувчи бир йиллик таътилга чиқарилгани ҳақида хабарлар пайдо бўлди. Бу Душанбенинг Роғун лойиҳаси борасида, ўзи истамаса-да, Жаҳон банки ва бошқа халқаро ҳамкорлар раъйига қарашга мажбур бўлаётганини англатади.
Бироқ Ўзбекистон расмийлари бунга ишонмаётгандай кўринади. Расмий Тошкент нуқтаи назарини акс эттирувчи ЎзА сайтида 24 июл куни эълон қилинган “Далилларни менсимаслик аянчли оқибатларга олиб келиши мумкин” мақоласи ана шундан далолат бериб турибди.
