Озодликка мурожаат қилган Қозоғистондаги меҳнат муҳожирларидан бири ўз шерикларидан 30 нафари қарийб бир ҳафтадан бери ўзбек-қозоқ чегарасидан қонуний кесиб ўтишдан қўрқиб¸ чегара ҳудудида омадини кутиб ëтганини айтади:
- Янги қонун бўйича ўзбекистонликлар Қозоғистонда икки ойгача пропискадан ўтиб¸ ишлаш учун рухсатномасиз юриши мумкин. Бу йигитларники икки ойдан ўтиб кетган. Ҳозир улар чегарага яқин бир жойда 30 таси кутиб ўтирибди. Чегарадан ўтказиб қўяман¸ деган бир одам ҳаммасидан 15 минг тангадан йиғиб олган ва уларга рейдлар тугашини кутиб туринглар¸ кейин ўтказаман¸ деганича йўқ бўлиб кетган. Булар ҳозир ўтаман деб борса¸ қозоқ чегарачилари ушлаб¸ судга бериб юборади. Хоразмлик бир шеригимизни Чимкентда суд қилиб 15 сутка бериб¸ штраф тўлатиб¸ яна депорт ҳам қилибди. Бунақа депорт билан на Қозоғистон¸ на Россияга кейин ўтишолмайди. Ҳаммаси шундан қўрқиб чегарада кутиб ўтирибди¸ дейди ўз исми очиқланмаслигини сўраган муҳожир.
Қозоғистон-Ўзбекистон чегарасидаги Ипа йўли чегара-божхона пунктининг Озодлик суҳбатлашган маъсулларидан бири чегарада ҳеч қандай рейдлар ўтказилмаëтгани¸ аммо миграция қонунчилиги кескинлашгани ортидан чегарадаги текширувлар ҳам кучайганини билдирди:
- Ҳеч қандай рейд йўқ¸ рисоладагидай текширув бор. Агар Қозоғистонда икки ойдан кўп қолиб кетган бўлса¸ жазо берилаяпти. Жазо муддати нолегал ҳолда қанча қолинганига боғлиқ. Агар бир неча кун бўлса¸ 15 минг танга штраф солиниб¸ ўтказиб юборилаяпти. Агар узоқ қолиб кетган бўлса¸ маҳкама 15 кунлик ҳибс ва депортация ҳақида қарор чиқараяпти. Аксар ўзбекистонликлар нолегал ва бунинг учун улар жазога тортилади. Айни пайтда¸ уларни ишлаш учун рухсатнома қилмасдан ишлатган қозоғистонлик иш берувчи ҳам масъул¸ деди Ипак йўли пости расмийларидан бири.
Озодликнинг ўзбек-қозоқ чегарасидаги ҳозирги вазиятдан яхши хабардор манбасига кўра¸ айни кунларда жазодан қўрқиб чегарани кесиб ўтишга ботинолмаëтган мингдан ошиқ ўзбекистонлик меҳнат муҳожири бор. Улар қозоқ ва ўзбек чегарачилари билан пора эвазига жазосиз ўтказишни ваъда қилаëтган “учарлар” хизматига кўз тикиб ўтирибди¸ дейди Озодлик манбаси.
2014 йилда ўз миграция қонунчилигини кескинлаштирган Қозоғистон қўшни Ўзбекистондан пул ишлаш мақсадида ўз ҳудудига ўтаëтганларнинг турар жойини қайддан ўтказган тақдирда икки ойгача хусусий шахслар қўлида ишлашига рухсат берган. “Бир қозоққа беш ўзбек хизматчиси” деб ном олган бу рухсатга мувофиқ¸ қозоғистонлик хусусий шахс бештагача ўзбек муҳожирини пропискадан ўтказиб¸ икки ойгача ушлаб туриши мумкин. Икки ойлик муҳлат тугагач¸ Ўзбекистон фуқароси ë яна чегарани кесиб ўтиб¸ қайта кириши ëки ишлаш учун миграция хизматидан расмий рухсатнома олиши керак бўлади.
- Ишлаш учун рухсатнома олиш жуда қийин. Бунинг учун тайинли иш берувчи бўлиши керак. Ўзбекистонликлар эса¸ 10 кун бировникида¸ яна ўн кун бошқасиникида ишлагани учун бунақа иш берувчи топиш қийин. Рухсатнома оламан деганлар ҳам кўпинча алданиб¸ сохта ҳужжатчилар қўлига тушиб қолаяпти. Шунинг учун кўпчилик қўлга тушсам пул бериб қутуламан¸ деб разрешение қилмаяпти¸ дейди Қозоғистондаги ўзбек меҳнат муҳожири.
Қозоғистон Миграция хизматига кўра¸ мамлакатда ишлаш учун рухсатномаси бор муҳожир сони бир неча ўн мингдан ошмаган ҳолда¸ айни кунларда мамлакатда икки миллиондан ошиқ нолегал меҳнат муҳожири бор ва уларнинг 80 фоизга яқинини ўзбекистонликлар ташкил этади.
Қозоғистоннинг ўз миграция қонунчилигини кескинлаштиргани¸ биринчи галда¸ ўзбек муҳожирлари вазиятини оғирлаштиришга олиб келгани боис¸ Тошкент ҳукумати Остона билан махсус музокара ўтказиб¸ ўз фуқаролари вазиятини енгиллаштириши керак¸ дейди Озодлик суҳбатлашган Қозоғистондаги ўзбек фаолларидан бири.
Аммо Ўзбекистон ҳукумати на Қозоғистон ва на Россияда меҳнат муҳожиратида миллионлаб фуқароси мавжудлигини тан олмагани боис¸ бундай музокаралар эҳтимоли ҳам мавжуд эмас¸ демоқда кузатувчилар.
