Oxiri ko‘rinmayotgan urush dahshatidan charchagan, ochlikdan sillasi qurigan G‘azo aholisi muqaddas Ramazon oyini qarshi oldi.
AQSH, Qatar va Misr Ramazon kirishi oldidan otashkesim bo‘lishiga, har ikki tomondan garovga olinganlar ozod qilinishiga hamda insonparvarlik yordami uchun yo‘l ochilishiga umid bildirgan edi. Ammo o‘t ochishni to‘xtatish bo‘yicha muzokaralar o‘tgan hafta to‘xtab qoldi.
G‘azo Sog‘liqni saqlash vazirligi oxirgi sutkada Isroil hujumlari natijasida 67 kishi halok bo‘lgani, urush boshlanganidan beri qurbon bo‘lgan falastinliklar soni 31 112 dan oshganini ma’lum qildi. Vazirlik yuritayotgan hisobotda tinch aholi va jangchilar qo‘shib hisoblangan. Biroq o‘lganlarning uchdan ikki qismini ayollar va bolalar tashkil etishi aytilgan.
"Assoshieyted Press" agentligining xabar berishicha, yakshanba oqshomi g‘azoliklar ko‘chada, vayron bo‘lgan binolar orasida namoz o‘qishgan. Ba’zi odamlar gavjum chodir lagerlarida gulchambar va bezaklar osib qo‘ygan. Boshpanaga aylangan BMT maktabidan olingan videoda bolalarning raqsga tushib, qo‘shiq aytayotgani, bir kishi ovoz kuchaytirgichda gapirayotgani aks etgan.
Ammo 30 000 dan ortiq falastinlikni o‘ldirgan va G‘azo sektorining ko‘p qismini vayronaga aylantirgan besh oylik urushdan so‘ng, bayram qilish uchun bahona oz. Odamlar odatda kunlik ro‘zalarini bayramona ziyofatlar bilan ochadilar, lekin konservalardan tashqari oziq-ovqat juda kam va narxlar ko‘pchilik uchun juda baland.
Yakshanba kuni eng janubdagi Rafah shahrida oziq-ovqat xarid qilayotgan Saboh al-Xendi: "Ko‘zlarida quvonch bor odamni ko‘rmaysiz, – deydi. – Har bir oila qayg‘uli. Har bir oilada bitta shahid bor”.
BMT Bosh kotibi Antoniu Guterrish dushanba kuni boshlangan musulmonlar uchun muqaddas Ramazon oyi sharafiga G‘azo sektorida “qurollar sukunati”ga chaqirdi.
Guterrish jurnalistlarga Ramazon “tinchlik, yarashuv va hamjihatlikni nishonlashini aytdi. Biroq, Ramazon boshlangan bo‘lsa ham, G‘azo sektorida qotilliklar, portlashlar va qon to‘kilishlar davom etmoqda”.
U, shuningdek, Hamas tomonidan garovga olinganlarni ozod qilishga va G‘azo sektoriga "hayotiy zarur yordamni talab qilinadigan tezlik va miqyosda yetkazilishini ta’minlash uchun barcha to‘siqlarni" olib tashlashga chaqirdi.
"Xalqaro gumanitar huquq poymol qilinmoqda, – dedi u jurnalistlarga. – Isroilning Rafahga hujum qilish xavfi g‘azoliklarni jahannamning yanada tubiga itqitishi mumkin."
Qo‘shma Shtatlar, Qatar va Misr o‘nlab isroillik garovga olinganlar va falastinlik mahbuslarni ozod qilish va katta miqdordagi gumanitar yordamni olib kirish uchun ramazon oyi oldidan o‘t ochishni to‘xtatishga umid qilishgan edi, lekin muzokaralar o‘tgan hafta to‘xtab qoldi.
Hamas har qanday bunday kelishuv urushning tugashiga olib kelishi uchun kafolat istamoqda, Isroil Bosh vaziri Benyamin Netanyahu esa jangari guruh ustidan “to‘liq g‘alaba” qozonilib, qolgan barcha garovdagilar ozod qilinmaguncha hujumni davom ettirmoqchi.
Urush 7-oktabr kuni Hamas yetakchiligidagi jangarilar Isroil janubiga bostirib kirib, 1200 ga yaqin odamni, asosan tinch aholini o‘ldirgan va 250 ga yaqin kishini garovga olgandan keyin boshlangan. O‘tgan yilgi almashinishdan so‘ng ham Hamas 100 ga yaqin asir va yana 30 kishining jasadini ushlab turgani ishoniladi.
Urush G‘azoning 2,3 million aholisining qariyb 80 foizini uylarini tashlab ketishga majbur qildi va yuz minglab odamlarni ocharchilik yoqasiga olib keldi. Sog‘liqni saqlash rasmiylari aytishicha, G‘azo shimolida kamida 20 kishi, asosan bolalar, to‘yib ovqatlanmaslik va suvsizlanishdan vafot etgan.
Oktabr oyidan beri Isroil kuchlari shimolni yakkalab qo‘ygan va yordam guruhlari Isroil cheklovlari, davom etayotgan janglar va qonunsizlik va tartibsizlik mintaqaning katta qismiga juda zarur bo‘lgan oziq-ovqatni xavfsiz yetkazib berishni deyarli imkonsiz qilib qo‘yganini aytishadi.
Ayni paytda Isroil tinch aholi hujumdan qochish uchun qayerga borishi xali aniq bo‘lmay turib, G‘azo aholisining yarmi boshpana topgan janubiy Rafah shahriga hujumini kengaytirmoqchi. Prezident Jo Baydenning aytishicha, Rafahga hujum uning uchun "qizil chiziq"dir, ammo Qo‘shma Shtatlar Isroilga harbiy yordam berishda davom etadi.
O‘zining yillik Ramazon murojaatida Bayden muqaddas oy "katta og‘riqli paytda" kelayotganini tan oldi.
“Yaqin kunlar va haftalarda musulmonlar iftorlik qilish uchun butun dunyo bo‘ylab to‘planar ekan, Falastin xalqining iztiroblari ko‘pchilik diqqat markazida bo‘ladi. Bu mening e’tiborimda turibdi”, dedi u.
Qo‘shma Shtatlar va boshqa davlatlar so‘nggi kunlarda havodan yordam yuborishni boshladi, ammo gumanitar guruhlar bunday sa’y-harakatlar qimmat va yetarli emasligini aytmoqda. AQSH harbiylari gumanitar yordam olib o‘tish uchun dengiz ko‘prigi qurishga asbob-uskunalarni tashishni ham boshladilar, ammo u ishga tushishi uchun bir necha hafta o‘tishi mumkin.
Ispaniyaning “Open Arms” gumanitar guruhiga tegishli, 200 tonna oziq-ovqat yordami yuklangan kema, qachon jo‘nab ketishi noma’lum bo‘lsa-da, qo‘shni Kiprdan G‘azo sektoriga jo‘nashi kutilgan edi. Isroil dengiz yuklarini mamnuniyat bilan qabul qilishini, ammo G‘azoga yo‘l olgan yuklarni Kiprni tark etishdan oldin tekshirishini bildirmoqda.
Kiprda joylashgan kema G‘azo sektoridagi noma’lum joyga ikki-uch kun ichida yetib kelishi kutilmoqda. Oziq-ovqatlar taniqli oshpaz Xose Andrés tomonidan asos solingan Amerikaning World Central Kitchen xayriya tashkiloti tomonidan yetkazib berilmoqda. Kema G‘azoga yetib borgach, yordam kran orqali tushiriladi, yuk mashinalariga ortiladi va shimolga jo‘natiladi.
Qo‘shma Shtatlar Isroilga jiddiy harbiy yordam ko‘rsatdi va uni o‘t ochishni to‘xtatish haqidagi xalqaro chaqiriqlardan himoya qildi, shu bilan birga, uni tinch aholiga zarar yetkazmaslik va gumanitar yordamni osonlashtirish uchun ko‘proq harakat qilishga undadi.
G‘azo Sog‘liqni saqlash vazirligi dushanba kuni urush boshlanganidan beri kamida 31 112 falastinlik halok bo‘lganini, jumladan, so‘nggi 24 soat ichida 67 jasad shifoxonalarga yetkazilganini ma’lum qildi. Vazirlik o‘z hisobida o‘lgan tinch aholi va jangarilarni ajratmaydi, biroq o‘lganlarning uchdan ikki qismini ayollar va bolalar tashkil etishini aytmoqda.
Isroil tinch aholi o‘limida Hamasni ayblaydi, chunki jangarilar aholi zich joylashgan aholi punktlarida, uylar, maktablar va masjidlar yaqinida tunnellar qurgan va raketa otmoqda. Isroil harbiylari dalillar keltirmay turib, 13 ming Hamas jangarisini o‘ldirganini da’vo qilmoqda.
Shanba kuni MSNBC telekanalida so‘zlagan Bayden Isroil 7- oktabrdagi hujumga javob berishga haqli, biroq Netanyahu “begunoh odamlar o‘limiga ko‘proq e’tibor qaratishi kerakligini” aytdi. Uning qo‘shimcha qilishicha, “yana 30 ming falastinlikning o‘limiga yo‘l qo‘yib bo‘lmaydi”.
Ramazon oyi boshlanganidan beri Quddusning Eski shahar tor ko‘chalariga ham minglab politsiyachilar joylashtirildi, bu yerda islomdagi eng muqaddas maskanlardan biri bo‘lgan Al-Aqso masjidiga o‘n minglab namozxonlar to‘planishi kutilmoqda.
Masjid Ramazon oyida va G‘azodagi urush paytida zo‘ravonlik o‘chog‘iga aylanishi mumkinligidan xavotirlar bor, Hamasning qurolli qanoti vakili falastinliklarni safarbarlikka va al-Aqsoga yo‘l olishga chaqirdi.
