O‘zbekistonda kambag‘allikka qarshi kurashish uchun faol oqsoqollarni jalb etish rejalanmoqda. Ularga olti oy davomida kam ta’minlangan oilalarga g‘amxo‘rlik qilish vazifasi yuklatiladi. Buning evaziga oqsoqollarni moliyaviy rag‘batlantirish ko‘zda tutilgan: oyiga 577,5 ming so‘m miqdorida to‘lov.
O‘zbekiston prezidentining 25-noyabrdagi qaroriga ko‘ra, "Kambag‘allikdan farovonlikka" dasturi doirasida har bir mahallada hayotiy tajribaga ega bo‘lgan uch kishini beshta kam ta’minlangan oilaga biriktirish rejalashtirilgan. Ularning vazifasi nafaqat ushbu oilalarga yordam berish, balki mahallalarda "ijtimoiy-ma’naviy muhitni mustahkamlash" hamda "sog‘lom turmush tarzini targ‘ib qilish"dan iborat bo‘ladi.
Dasturni amalga oshirish uchun davlat budjetidan 504 milliard so‘m miqdorida mablag‘ ajratish ko‘zda tutilgan.
Oqsoqollar faoliyatining asosiy yo‘nalishlari oilalarga tomorqalardan foydalanishda yordam berish, ekinlarni parvarish qilish va mahsulotlarni sotish ko‘nikmalarini o‘rgatishni o‘z ichiga olishi lozim.
Oqsoqollar tavsiyasiga ko‘ra, keksalar uchun sport tadbirlari, transport xarajatlari, shuningdek, kam ta’minlangan oilalar farzandlari uchun o‘quv qurollari va sport kiyimlari xarid qilish moliyalashtiriladi.
Buning uchun homiylik mas’uliyatini O‘zbekiston faxriylarining ijtimoiy faoliyatini qo‘llab-quvvatlash "Nuroniy" jamg‘armasi zimmasiga olishi kerak. Rejalarga ko‘ra, jamg‘arma har bir mahallaga 10 million so‘mdan ajratadi.
Toshkentlik jurnalist Sharofiddin To‘laganov tashabbusni qo‘llab-quvvatlab, uning madaniy jihatdan ahamiyatini alohida ta’kidlaydi.
"Hujjat o‘zbek xalqining qadimiy an’analari va qadriyatlariga asoslangan. Ma’lumki, mahallalar o‘zbek jamiyatida katta rol o‘ynagan. Mahalla ahli to‘y-ma’rakalarda doimo bir-biriga yordam berib kelgan. Buni "Bir bolaga yetti mahalla ota-ona" maqoli ham tasdiqlaydi. Ishonchim komilki, bu qaror muvaffaqiyatli amalga oshirilishi mumkin, faqat xohish va birgalikdagi sa’y-harakatlar kerak," deydi jurnalist.
Londonda istiqomat qiluvchi o‘zbekistonlik siyosatshunos Alisher Ilhomov esa bu tashabbusni "kambag‘allik muammosini hal qilishga yondashuvda mutlaqo nomuvofiq" deb baholaydi.
"Oqsoqollar maslahatlari, agar ulardan kimdir tegishli masalalarda, masalan, iqtisodiyot, marketing, bozorda talab yuqori bo‘lgan qishloq xo‘jaligi ekinlarini yetishtirish bo‘yicha mutaxassis bo‘lmasa yoki kichik va o‘rta biznesni yuritish tajribasiga ega bo‘lmasa, yordam berishi dargumon. Bunday holatda oqsoqollarga emas, balki yoshlar ham bo‘lishi mumkin bo‘lgan mutaxassislarning professional maslahatlariga tayanish maqsadga muvofiq," deydi ekspert.
Ilhomovning fikricha, kambag‘allik muammolarini hal qilishda oqsoqollarning roli hatto "buzg‘unchi" bo‘lishi mumkin.
"Aynan ularning vakillari an’anaviy qadriyatlar ta’sirida oilalarning marosim amaliyotiga, ko‘plab to‘y va boshqa marosim tadbirlariga, jumladan sunnat to‘yi, dafn va xotira marosimlariga sarflanadigan xarajatlarni rag‘batlantirib kelgan va hozir ham rag‘batlantirmoqda. Bunda oila juda ko‘p mehmonlarni taklif qilishni or-nomus masalasi deb biladi. Noto‘g‘ri tushunilgan an’anaviy qadriyatlar va obro‘-e’tibor tushunchalariga amal qiladigan ko‘plab oilalarning butun hayoti ushbu serxarj tadbirlarga tayyorgarlik ko‘rish va ularni o‘tkazishga sarflanadi. Bu esa ularning byudjetini bo‘shatib, resurslarni xarajatlarning eng dolzarb moddalaridan, masalan, ularga haqiqatan ham qashshoqlikdan chiqishga yordam berishi mumkin bo‘lgan ta’limdan chalg‘itadi," deydi ekspert.
Ilhomovning ta’kidlashicha, ushbu hujjatning qabul qilinishiga, ehtimol, mehnat migratsiyasi bilan bog‘liq masalalar sabab bo‘lgan.
So‘nggi yillarda Rossiyaga mehnat migratsiyasi sezilarli darajada kamaydi, ilgari u Markaziy Osiyodan ishlash uchun ketayotgan ko‘plab odamlar uchun asosiy manzil bo‘lgan. Ko‘plab o‘zbeklar, tojiklar va qirg‘izlar immigratsiyaga qarshi ritorika, kamsitish va Ukrainadagi harbiy harakatlarda ishtirok etish uchun safarbarlik xavfi tufayli borishdan bosh tortmoqda.
Bu ko‘plab oilalar uchun asosiy daromad manbaini yo‘qotishga va qashshoqlik xavfini keltirib chiqaradi.
"Kambag‘al oilalarga kichik biznes ochish va yuritishda yordam beradigan, iqtisodiy bilimlar asoslarini o‘rgatadigan joylarda professional ishlaydigan maslahat markazlari kerak. Samarali iqtisodiy siyosat va ta’lim va amaliy ahamiyatga ega bilimlardan foydalanishni yaxshilash – hukumat e’tiborini qaratishi kerak," deydi tahlilchi.
Prezident qarorida qayd etilishicha, oqsoqollarni jalb etish bo‘yicha yangi dastur kam ta’minlangan oilalarning hayot sifatini oshirish, mahallalarda madaniy, sport va ma’naviy muhitni rivojlantirishga qaratilgan. Bunday insonlarning faol ishtiroki ijtimoiy aloqalarni mustahkamlash, aholi uchun qulay shart-sharoitlar yaratish va jamiyatda barqarorlikni ta’minlashga xizmat qilishi ko‘zda tutilgan.
