Қуршовдаги қишлоқ. Арбен Хоти

Албания шимоли-шарқидаги Косово чегарасидан унча узоқ бўлмаган Борё қишлоғига боришга бўлган биринчи уриниш муваффақиятсиз тугади: чегарачилар бизни қайтаришди. Бир кундан кейин сафарга рухсат олиб қайтиб келдик ва чегарани кесиб ўтишга рухсат беришди.

Борядаги учрашувдан сўнг биз қишда Албаниянинг қолган қисмидан ўтиб бўлмайдиган йўллар туфайли ажралиб қолган қишлоқнинг 900 нафар кекса аҳолиси дуч келаётган қийинчиликлар ҳақида сўзлаб беришга қарор қилдик. Улар озиқ-овқат ва тиббий ёрдам учун чегарадан ўтиб, Косовонинг Драгаш шаҳрига боришади.

Маҳаллий аёл Шато Палинчининг ақл бовар қилмас матонатини кўрдик: тонгда у 12 ёшли ўғлини тиббий кўрикка олиб борди ва бир неча соатдан сўнг оиласи учун озиқ-овқат билан қайтиб келди. У ўз хонадонини асосан ўзи бошқаради.

Бу суратда Палинчи ўз хачирига миниб, уни суғориш учун Борёдаги сойга кетяпти. Мен учун бу фотосурат шундай яккаланиб яшаётганларнинг кундалик қийинчиликлари ва куч-қудратини кўрсатади.

Фронтдаги украин ҳарбийлари. Сергей Нужненко

Биз кунни 25-ҳаво-десант бригадаси позицияларида ўтказдик ва қўшинлар фронт чизиғида ўрин алмашаётган пайтда қош қорайганда жўнаб кетдик. Бир неча аскар Россиянинг ФПВ-дронларини уриб туширишга тайёрланиб, осмонни кузатишди.

Дронлар бу урушнинг боришини тубдан ўзгартирди. Агар илгари олдинги маррадаги позицияларга нисбатан осонлик билан етиб бориш мумкин бўлган бўлса, ҳозир бу фавқулодда хавфли. Разведкачи дронлар ҳатто фронт чизиғидан 10-15 километр узоқликда ҳам ҳаракатни кузатиши мумкин. Оптик толали кабеллар орқали бошқариладиган квадрокоптерлар ҳатто алоқани ўчириш қурилмалари мавжуд бўлганда ҳам уча олади.

Уч журналист ҳарбийларга халақит бермаслик учун иложи борича камроқ жойни эгаллашга ҳаракат қилиб, пикапнинг кузовига тиқилишди. Мен бир километр узоқликдаги Россия позициялари ва уларнинг дрон операторлари бизни кузатяптими ёки йўқлиги ҳақида ўйламасликка ҳаракат қилардим.

Менинг вазифам суратга олиш эди, аммо хира ёруғлик, чанг ва йўлдаги нотекисликлар сабабли фокусга олиш қийин эди.

Машина далаларда тебранаётган, ҳосилини ҳеч қачон йиғиб олмайдиган кунгабоқарлар ёнидан соатига 120 километр тезликда учиб ўтди.

Грузия парламенти олдидаги намойишлар. Мзиа Саганелидзе

Грузия бош вазири Ираклий Кобохидзенинг ҳукумати Европа Иттифоқига аъзо бўлиш бўйича музокараларни 2028 йил охиригача тўхтатиши ҳақидаги баёнотидан сўнг, парламент олдидаги кўча намойишчилар билан тўлди.

Намойишларнинг биринчи кечасида, 28 ноябрда, полиция намойишчиларни тарқатиб юборди. Аммо тарқатиб юбориш фуқароларнинг ғазабини қўзғатди, холос. Эртаси куни кўчага яна ҳам кўп одам чиқди.

Намойишни бостириш хавфсизлик кучлари томонидан зўравонлик ва ноқонуний ҳаракатлар билан бирга кечди: полиция махсус кучлари радиокарнайдан фойдаланди, намойишчилар шаънига ҳақоратлар эшитилди.

Мамлакатда ўзларини мутлақо жазосиз ҳис қилаётган бир гуруҳ одамлар борлигини тасаввур қилиш мен учун ақлга сиғмас эди.

Мен бу суратни махсус кучлар жойлашган парламентнинг орқа эшигида олдим. У ерда тўпланган оломон, асосан ёшлар, ўтган тунда содир этилган зўравонлик учун жавоб талаб қилиб ва полицияни ҳақорат қилиб, уларга турли нарсаларни отишган.

Литвага кўчиб келган беларуслар. Виолетта Савчис

Ўша оқшом Вильнюсдаги инжилчи-ислоҳотчилар черкови Беларусдан кўчиб келган одамлар билан тўлиб кетди. Аввалроқ улар Литва пойтахти кўчаларидан марш билан ўтишган. Бу фотосурат хор томонидан машҳур Беларус мадҳияси "Magutnı Bojnya" (Всемогуший Бог) ижросида олинган. Бу қўшиқ 2020 йилда Беларусдаги ҳукуматга қарши норозиликлар рамзига айланди.

Нутқ пайтида мен одамларнинг кўз ёшларигача таъсирланганини кўрдим. Аёл менга ўгирилиб: "Этим жимирлаб кетди. Бу мусиқа хотирамни янгилади – ва умидни."

Беларусдан кетишдан олдин хор 2020-йилги баҳсли президентлик сайловларидан кейин бошланган ҳукуматга қарши норозилик намойишлари қатнашчиларини қўллаб-қувватлаш ва Беларусда ўзгача фикрларнинг шафқатсиз бостирилишига қарши чиқди. Хорнинг кўплаб иштирокчилари бир неча бор ҳибсга олинган. Бугун улар Европа пойтахтларида Лукашенко режими даврида яшаётган беларусларнинг оғир аҳволи ҳақида хабардорликни ошириб чиқишмоқда.

Липованлар Руминияда. Эймос Чаппл

Руминиядаги Липованлар – 17-асрда диний таъқиблардан қочиб, собиқ Россия империяси чеккаларига қочган этник русларнинг авлодлари. Пасха дам олиш кунлари черковларида Липован қишлоқлари қўнғироқхоналарини қўнғироқ чалишни истаган барча учун очадилар.

Қўнғироқ жаранги Пасхага жозиба қўшади. Анъанавий либосдаги Липованлар бир-бирларини "Исо тирилди" ибораси билан табриклашади ва жавобан "Ҳақиқатан ҳам тирилди" эшитишади.

Қўнғироқхона ичида овоз жуда баланд. Қўнғироқхонага кўтарилганимда, маҳаллий эркаклар ва болалар куйни ижро этиш учун навбатма-навбат ўзларини қўнғироқларга боғлашаётганини кўрдим.

Қўнғироқ овози жуда баланд эди, лекин бу суратдаги кадрнинг шундоқ орқасида қўнғироқчиларни кузатаётган бир неча қишлоқ эркаклари ўтирганига ақл бовар қилмасди. Мен эса бу черковга борганимдан кейин чап қулоғим эшитмай қолди.

Софиядаги спектакль. Веселин Боришев

7 ноябрь – 19-аср Сербия-Болгария урушининг муҳим жанги. Болгариялик миллатчилар "Қурол ва одам" пьесасининг шу кунга премьераси тайинланганини ҳақорат деб билдилар. Асар ушбу можаро ҳақида ҳикоя қилади, баъзилар пьеса болгар аскарларини масхара қилади деб ҳисоблашади.

Болгария православ черковининг бир неча руҳонийлари театр олдида норозилик намойишига чиқиб, ҳалок бўлган аскарларнинг арвоҳлари учун ибодат қилишди. У ерда анъанавий халқ кийимларини кийган болалар ҳам бор эди. Ҳеч қандай қуршов йўқ, полициячилар нарироқда шунчаки чекиб туришарди.

Намойишчилар тобора кўпайиб борди, кейин кексалардан бири, шаҳардаги норозилик намойишларини ўтказиб юбормайдиган 84 ёшли миллатчи Ёло Денев муштини кўтариб: "Ҳужумга!" деб қичқирди. Оломон тўппа-тўғри мен турган театр томон югурди.

Оломон: "Шармандалик! Малкович, уйингга бор!" Ниҳоят, полиция аралашди ва намойишчиларни тўхтатишга уринди, аммо кеч эди. Театр директори бинодан чиқиб, намойишчилар билан гаплашмоқчи бўлди, лекин унга ҳужум қилишди. Уни туртишди, тепишди, тупуришди, кўйлаги ва галстугидан тортқилашди. Суратнинг пастки қисмида унинг бошини кўришингиз мумкин. Полиция уни қандайдир йўл билан театрга қайтаришга муваффақ бўлди.

Томошабинларни театрга киритмадилар ва спектаклни ўша оқшом фақат бир гуруҳ журналистларга кўрсатдилар.

Хўжанд бозори. Пётр Троценко

Ёзда мен Сирдарё дарёси лойиҳаси доирасида жуда гўзал Хўжанд шаҳрида бўлдим. Келган куним тожикистонлик ҳамкасбим Фарзон Машарипов мени ушбу шаҳарнинг асосий диққатга сазовор жойи – Панжашанбе бозорига олиб борди.

Марказий Осиё бозорлари сураткаш учун ҳақиқий бахт. Улар доим ёрқин, шовқинли ва қизиқарли ва одамлар одатда уларни суратга олишларига қарши эмас. Лекин у ерда маҳаллий одам ҳамроҳлигида юриш жуда яхши – одамлар менинг жосус эмас, сураткаш эканимни билишлари учун!

Мен деярли ҳеч ким сезмаган ихчам камерадан фойдаландим. Ўша куни мен жуда кўп суратлар олдим, лекин энг қизиқарли кадр, одатда, бахтли тасодиф туфайлидир.

Бозордаги гўшт дўконига дуч келдим, у қизил чироқ билан ёритилгани эътиборимни тортди. Ёрқин ёруғлик гўштга тушиб, маҳсулотни харидорлар учун янада жозибали қиларди. Пештахта олдида бир аёл турарди, мен сотувчини суратга олиш учун унинг кетишини кутдим. Кадрни тўғрилаш учун менда бир неча сония бор эди (бу сураткаш учун жуда кўп, менга ишонинг), аёл чиқиб кетиши билан мен бир нечта суратларни олдим. Қассоб уни ечиб олишимдан олдин мени кўриб қолди, бир лаҳзадан сўнг эса пештахта орқасига яширинди. Мен фақат шу суратни олишга улгурдим.

Харьков яқинидаги украин қўшинлари. Марьян Кушнир

Бу бўлинма ўрмонда, Россия позициясидан бир неча юз метр нарида эди. Россияликлар Украина мудофаа чизиқларини ёриб ўтишга уринди. Бошпана қумли тупроқда бир метр чуқурликдаги ўрадан иборат эди. Шифт дарахт шохлари ва брезентдан иборат.

Аскарлар бу истеҳкомни "Қуён ини" деб атайдилар. Унда олти киши бор эди, нормал уйқу учун жой етишмасди. Баъзи жангчилар пана жойни яшаш учун қулайроқ қилишга ҳаракат қилишди, бошқалари бир неча дақиқа дам олишга уринарди. Ҳар 15 дақиқада Россия армияси позицияни оғир артиллерия билан ўққа тутди. Баъзи пайтларда аскарлар қандай стрессни бошдан кечираётганини кўриш мумкин эди. Ўша кеча ҳарорат нолдан паст эди ва пана жойдаги ягона иссиқлик манбаи окопдаги шам эди. Иссиқликни ошириши мумкин бўлган ҳамма нарса позицияни душманнинг иссиқлик сезувчи камераларига кўринадиган қилиши мумкин эди.

Доимо ўққа тутилган ўрмонга кундузи чиқишнинг деярли иложи йўқ эди. Аскарлар уни Биринчи жаҳон уруши хотирасига Верден ўрмони деб аташган. Артиллерия снарядларининг қизиган парчалари дарахтлардан фақат тўнкалар қолдирарди.

Орадан деярли бир йил ўтиб, Россия армияси Харьков яқинидаги Украина мудофаа чизиқларини ёриб ўтиб, ушбу позицияни эгаллаб олди.