Энди чет элликлар ва фуқаролиги бўлмаган шахслар ишлаш учун рухсат ёки патент олишдан озод қилинади. Аммо президентнинг бу фармони, асосан Украинанинг Россия томонидан босиб олинган ҳудудларига тааллуқли. Экспертлар эса ушбу қоида Россия ҳукуматига ҳарбий ҳолатда мигрантлардан ўзи истаганича фойдаланиш имконини беради, дея хавотирда.
Россия президенти Владимир Путин 20 мартда имзолаган фармон янги ҳужжат эмас. Юристларга кўра, аввал қабул қилинган фармоннинг муддати 2025 йилнинг 31 декабрига қадар узайтирилди. У Россиянинг ҳудудларида эмас, балки Украинанинг босиб олинган Луганск, Донецк, Херсон, Запорожье вилоятлари ва Қримда амал қилади.
“Яъни, бизнинг ватандошларимизга - Марказий Осиёликларга алоқадор жойи, Украинанинг тўртта вилоятида патентсиз ишлаш имкониятининг борлиги. Бунинг Россиянинг бошқа вилоятларига алоқадор эмас”, - деди Озодлик билан суҳбатда Migrant.uz портали муассиси юрист Ботиржон Шермуҳаммад.
Ишга рухсат берувчи ҳужжат ёки патентсиз ишлаш ҳуқуқидан фойдаланмоқчи бўлганлар мажбурий дактилоскопия, яъни бармоқ излари орқали шахсни аниқлаш ва тиббий текширувдан ўтиши шарт. Таҳлилчиларга кўра, ушбу фармон мигрантлар устидан назоратни кучайтириш воситасига ҳам айланиши мумкин.
Биометрик маълумотлар нафақат шахсни аниқлашга, балки уларни мунтазам кузатиб бориш, босим ўтказиш ва камситиш учун асос яратиши эҳтимол. Юрист Ботиржон Шермуҳаммаднинг таъкидлашича, ҳарбий ҳолат пайтида мигрантларнинг хавсизлигидан хавотирлар мавжуд.
“Бу томондан, бизга хавотирли жойи шундаки, бизнинг ватандошларимиз пулга ёки ҳужжатсиз ишлаш имкони борлигига қизиқиб бориб, у ерда ёмон аҳволга тушиб қолиши мумкин. Уруш бўляпти. Босиб олинган тўртта регионда ҳарбий ҳолат эълон қилинган. Ҳарбий маъмурият хоҳлаган пайтида ҳуқуқларни чеклаши мумкин. Яъни, мудофаа мақсадида техникасини олиб қўйиши мумкин, мажбурий ишларга жалб қилиши мумкин, ҳаттоки, окоп қаздириши мумкин. Бу нарса ҳарбий режим талабларида бор. Шунинг учун у жойларга боришдан эҳтиёт бўлиши керак”.
Россияда чет элликлар, жумладан, ўзбекистонлик мигрантлар патент билан ишлайди, Евроосиё иқтисодий иттифоқига кирган давлатларнинг фуқаролари бундан мустасно. Патентни Ички ишлар вазирлигининг ҳудудий бўлинмалари беради, регионлар ҳукумати эса қаерда қанча мигрант ишлашини белгилаш ваколатига эга.
Кремль қўшни давлатдаги босиб олинган жойларда “патентсиз ишлаш” имкониятини берувчи фармонни кўпроқ мигрантларга пул топишни енгиллаштирган чора сифатида тақдим қилмоқда. Ҳуқуқ фаоли Валентина Чупик бунинг мигрантлар Украинанинг Россия томонидан босиб олинган ҳудудларига бормаслиги керак, деб ҳисоблайди.
“Бу ерда мигрантларни шу тарзда фронтга юборишмоқчи, деган хавотир йўқ ва бунга эҳтиёж ҳам йўқ, чунки фронтга ҳеч қандай бармоқ изи топшириш ёки тиббий кўриксиз ҳам жўнатишмоқда. Шунга қарамай, мигрантлар Россия томонидан босиб олинган Украина ҳудудларига бормаслиги керак, чунки бу улкан хавф туғдиради. У ерда улар бутунлай ҳуқуқий ҳимоядан маҳрум ва жиноий жавобгарлик ҳам бор. Биринчидан, улар халқаро ҳуқуқ бўйича тан олинган Украина чегарасини ноқонуний кесиб ўтишади, бу эса қамоқ жазосини талаб қиладиган жиноятдир. Иккинчидан, улар босқинчи ҳокимиятлар томонидан ноқонуний молиялаштирилган фаолиятга аралашишади – ҳатто оддий фаррош ёки қурувчи сифатида ишлашса ҳам. Бу ҳар қандай ҳолатда ҳарбий жиноят ҳисобланади, шунинг учун бундай ҳудудларга мутлақо бормаслик керак”.
Аксилмиграция сиёсатини тобора кучайтираётган бир пайтда Кремлнинг, гўёки мигрантларга имтиёз берувчи ҳужжатлари турли саволларни кун тартибига чиқармоқда. Чунки 2024 йилда Россиянинг 30дан ортиқ ҳудудда мигрантларнинг ишлашига турли чекловлар жорий этилган.
Ҳуқуқбонлар фармоннинг тиббий жиҳатига ҳам эътибор қаратмоқда. Яъни, текшириладиган касалликлар рўйхатига орттирилган иммунитет танқислиги вируси (ВИЧ) киритилган. Бу эса, камситишларга йўл очиши мумкин. Бундай фармонсиз ҳам Россия аслида бундай касаллиги бор мигрантларни депортация қилиш ёки мамлакатга киритмаслик бўйича қаттиқ чоралар кўраётган давлатлардан бири ҳисобланади.
25 март куни Давлат думасига Россияда ишлаш учун мигрантларга мақсадли патентлар беришни назарда тутувчи қонун лойиҳаси тақдим этилди. Қолаверса, 30 июндан бошлаб Россияга кириш қоидалари ўзгаряпти. Янги тартибга кўра, мигрантлар Россияга боришдан 72 соат олдин махсус сайт ёки илова орқали ариза топшириши, нима сабабдан келаётган мақсадини тушунтириб бериши талаб этилади.
Ўтмишда мигрантларни “дангасалар” деб атаган Ислом Каримовдан фарқли 2016 йилда ҳокимиятга келган Шавкат Мирзиёев ўзбек мигрантларининг мамлакат иқтисодиётига қўшаётган ҳиссасини эътироф этди ва мигрантларни ўз ватанларида иш билан таъминлашга ваъда берган. Аммо ўтган вақт мобайнида Россия ва бошқа давлатларга иш ишлаб кетаётган ўзбекистонликлар сони камайгани йўқ.
Форум