Toshkentlik dramaturg Sanjarali Imomov koronavirus karantini joriy etilishi bilanoq shaharni tark etib, oilasi bilan G‘azalkentdagi dala hovlisida jon saqladi. Kuni kecha shahardagi uyiga qaytgan adibni OzodNazarga taklif qilib, undan shaharda yuz bergan o‘zgarishlarni so‘radik.
Eshittirishning bugungi soni odatdagilaridan farq qiladi: suhbat Feysbuk messenjerida yozib olindi, audioversiyasi yo‘q.
- Sanjarali aka, koronavirusdan o‘zingizni va oilangizni saqlash uchun yozni shahardan tashqarida o‘tkazib, Toshkentga qaytdingiz. Shahar joyida turibdimi? Nima o‘zgarish sezdingiz?
- Shahar tinch...biroq odamlar chehrasi ma’nisiz. Kulishmaydi ham, hafaqonlik ham yo‘q. Odatdagidek hamma narh-navoni osmondaligi, topish-tutishning juda kam ekanidan norozi. Televizorga qarasang "Islohotlar amalda" deb bong urishmoqda.
- Qo‘ni-qo‘shnilar tinchmi? Virus hech kimga yuqmabdimi?
- 5-6 qo‘shnimiz Koviddan vafot etishibdi...
- Koviddan ekanligi aniqmi? Yoshlari nechada ularning?
- Ko‘pi keksalar edi. Lekin hastalikdan ketadigan ahvolda emasdilar...
- Ularga Kovid-tashhis qo‘yilgani aniqmi yoki shunchaki mish-mish gapmi?
- Ochig‘i qo‘shnilar avvalgi kabi gurung qilib ko‘cha-ko‘yda o‘tirganlarini hali ko‘rmadim.Bittasi aniq shu tashhisdan vafot etganini bilaman... Yana bir tomoni - avvallari mahallada nari borsa yilda ikki-uch janoza bo‘lardi. Hozir oyiga o‘shancha bo‘lyapti.
- Boyaroq odamlarning kayfiyati haqida aytgan edingiz. Ular o‘zlarini ehtiyotlayotgani seziladimi yoki ko‘pga kelgan to‘y degan beparvolik boshlanganmi?
Dakki bersangiz "O‘zbekchilik bizga bo‘laveradi. 40 yil qirg‘in bo‘lsa ajali yetgan o‘ladi"ni pesh qilaveradilar.
- Poytaxtliklarga hayronman... Ko‘chada, ayniqsa bozorlarda profilaktika qoidalariga uncha e’tibor berishmayapti. Dakki bersangiz "O‘zbekchilik bizga bo‘laveradi. 40 yil qirg‘in bo‘lsa ajali yetgan o‘ladi"ni pesh qilaveradilar. "O‘zbekchilik" nomini past nazar bilan yerga urishni qachon bas qilar ekanmiz. Axir "nemischilik" yo "yaponchilik "deb o‘zga yurtdagilar millatini bunday yerga urmasalar kerak?!
- Shaxsan Sizda, agar virus yuqib qolsa, albatta tuzalib ketaman, do‘xtirlar bor, saqlab qolishadi, degan ishonch bormi?
- O‘zimga kelsak... Ochig‘i, oilamda ikkita vrach bor, ayolimning urug‘-aymog‘i aksari vrach. Opalarim durustgina tabib. Lekin shunda ham kafolat hech kim bera olmasa kerak? Chunki avvalo bu vaboga vaksina topilmagan. Undan keyin mamlakatda vrachlar malakasi juda past darajada. Uchinchidan, kasbga sadoqat, ma’suliyat, halollik kabi tushunchalar yo‘q darajaga kelib qolgan. Mana misol: Bir mas’ul tibbiyot hodimi televizordan "davlat pandemiyaga tayyor emas" degan gapi uchun ishdan olinibdi.
- Virusdan qochib, yoz davomida jon saqlaganingiz dala hovlingiz joylashgan hudud - G‘azalkentdagi vaziyat qanday?
- G‘azalkentda bu borada ahvol durustdek. U yerda nazorat poytaxtga qaraganda kuchli. Ammo shahar atrofidagi dala hovlilar, qishloq, ovullarning ko‘p qismiga ekin maydonlaridan chiqqan oqova suv, aholi ichadigan kanalga oqizilmoqda. U yerda pandemiyadan ko‘ra, suvdan zaharlanish taxlikasi yuqori.Unutay debman... Norasmiy ma’lumotga ko‘ra, bir necha kunlar avval Toshkentda kuniga 800 kishi xastalik yuqtirayotgan xabari keldi. (OzodNazar eshittirishi bu ma’lumotni qo‘shimcha tekshirgani yo‘q - Sarvar Usmon) Shifoxona koridorlariga xastalar to‘lib ketgani haqida gapirishyapti odamlar. Zangiota tumanida esa kasallikni davolaydigan yangi korpus bitganiga ancha bo‘lib qolgan. Biroq vahima ko‘paymasin degan ma’noda u yerga hanuz bemorlar qabul qilinmayotgan ekan.
- Boshqa mavzularga o‘tamiz. Ozodlik kuni kecha Shahrisabz Davlat muzey-qo‘riqxonasidagi vaziyatni o‘rganib, maqola e’lon qildi. Maqola mavzusiga hozir to‘xtalib o‘tirmoqchi emasman. Meni boshqa narsa qiziqtiryapti. Muzey direktori Nabi Xushvaqtov muxbirimizga bunday dedi:
"Men kabi fan nomzodi institutda ishlasa kamida 7,5 million so‘m oylik olyapti. Ilmiy darajasi fan nomzodi bo‘lgan muzey direktori esa 1 million 800 ming so‘m oylik olyapti. Chegarani qo‘riqlayotgan xodim 8 milion oylik oladi. Milliy boylikni qo‘riqlayotgan ilmiy xodim esa 1 million 300 ming. Tosh-tarozi buzilmadimi? O‘zbekiston muzeylaridagi 4 yarim millionta eksponatni ko‘z qorachig‘iday asrayotgan xodimga nega eng oz oylik maosh beriladi? Siz dramaturg sifatida madaniyat xodimlari hayotidan xabardor bo‘lishingiz kerak. Nega bu qadar e’tiborsizlik?
O‘zbekistonda dramaturglar umuman qalam haqidan mahrum. Bu gapni osmondan emas, o‘z boshimdan o‘tkazib aytyapman.
- Har qalay oylik nomi bor ekanku?! Masalan, O‘zbekistonda dramaturglar umuman qalam haqidan mahrum. Bu gapni osmondan emas, o‘z boshimdan o‘tkazib aytyapman. O‘z vaqtida bu muammoni da’vo arizasi kiritib Madaniyat vazirligini, "O‘zbekteatr", IIB va O‘zbek Milliy Akademik Drama teatrini sahnalashtirilgan to‘rtta asarlarim bo‘yicha sudga berganman.
- Sud nima bilan tugagan?
-Asli barcha nomdor dramaturglarimiz menga shikoyat bilan "Siz oddiy dramaturg emas, ayni paytda yurist hamsiz. Biror chora topolmaysizmi?" deyishgandi. Ularga buning yo‘li sudga berish degandim. Hammalari sudlashishga tayyor ekanliklarini bildirishdi. Men hujjatlarni sudga tayyorlagan paytda dramaturglarimiz ustiga ayg‘ir irg‘ishlayotgan baytaldek har tarafga qochishdi. Sudda esa mualliflik ishi tajribada birinchi bor ko‘rilayotgan edi. Sudyaning o‘zi mendan konsultatsiya olardi. Javobgar sho‘rliklarning biri Milliy teatr "biz davlat byudjetidagi muassasamiz, gonorarni vazirlik to‘lashi kerak" desa, vazirlik "teatr o‘zi spektakl qo‘ydimi, qalam haqini o‘zi to‘layversin. Biz teatrga buyurtma bermaganmiz" deb "futbol" o‘ynashdi. U bechoralar ham ne qilsin?! Davlat hazinasida kalamushlar hassa tayangach, sud muallifni "yozma ariza bilan murojaat etmagan" deb da’vo arizamni rad etgan
- Shunday qilib, to‘rt asaringizga Akademik teatrdan qalam haqi ololmadingizmi?
- Gap-so‘zimdan u qadar go‘l odamga o‘xshamasam kerak."Yurist qilni qirq yoradi" degan gap borku! Sudda yutqazganimdan keyin, yo‘lini qilib Akademik teatrning bosh buxgalterini nikohlab oldim. Nihoyat u sho‘rlik erining qalam haqqini undirib berishga majbur bo‘ldi. Mana sizga "mana man" degan teatrning ahvoli. (kuladi)
- Gap madaniyat xodimlarining maoshidan boshlangan edi. Siz virusdan qochib dala hovlida yashab yurganingizda Milliy teatr to‘rt artistidan ajraldi. Ulardan oilasiga "to‘rtta so‘m" qoldimi teatrdan orttirgan?
- Dramatik aktyorlar uncha shikoyat qilmasalar ham bo‘ladi. Unvonlariga, malakalariga qarab 4-5 million so‘m maosh olsalar kerak. Qolaversa, ularda to‘y- hasham bor, ba’zi taniqlilariga kinofilmlardan oz-moz pul tushadi. Lekin rejissyor, pardozchi, rassom, kompozitorlar chaqa pulga ishlashadi.
- Demak, aniq bilmaysiz?
- Aniq emasku hozir aytgan ijodkorlar juda kam maosh olishlarini o‘zlaridan eshitganman.
- Milliy teatr buxgalterini nikohimga olganman, dedingizku? Aytmaydimi kennoyim?
- Sobiq...
- Demak, Milliy teatr artistlari "eksport mahsuloti"ga aylanib ketishdan qo‘rqmasayam bo‘laveradi? Men bejiz bunday demayapman. Kuni kecha Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligi sho‘’ba boshlig‘i Odiljon Komiljonov "mehnat migratsiyasi eksportning bir turi" dedi.
- Bunga hayron qolmasak ham bo‘ladi... Bora-bora butun mamlakat yer ostkiyu ustki boyliklari odamlariga qo‘shib birato‘la eksport bo‘b ketsa kerak. Faqat prezident import qilinadiyov... Qay ma’noda hozirgi prezident o‘zimizda yetilganu, lekin chetdan import qilingandek tuyuladi.
- Kutilmagan fikr?
- Fikr kutilmagan bo‘lishi mumkin. Biroq reallikdan yiroqmi? O‘zingiz nima deb o‘ylaysiz Sarvar aka?..
TAMOM