АҚШ Давлат департаменти 20 март куни жаҳон мамлакатларида ўтган йили инсон ҳуқуқлари вазиятига доир йиллик ҳисоботини ёйинлади. Ҳисобот АҚШ Давлат котиби Энтони Блинкен томонидан тақдим этилган. Унда 198 та давлатдаги ҳолат таҳлил этилган.
Бу каби ҳисоботларни АҚШ Давлат департаменти маҳаллий ва халқаро статистика ташкилотлари ҳамда ҳуқуқни ҳимоя қилиш ташкилотлари билан ҳамкорликда 50 йилдан буён ҳозирлаб келмоқда. Унда турли давлатлардан олинган маълумотлар уларнинг халқаро қонунчилик ва БМТ томонидан қабул қилинган Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон декларациясига нақадар мувофиқлиги кўриб чиқилади.
Ҳисобот муаллифлари 2022 йилда энг кўп хавотирга солган воқеалар ўлароқ Россия қўшинларининг Украинага бостириб кириши, Эрондаги оммавий норозилик намойишларининг бостирилиши, Хитойнинг Шинжон-Уйғур автоном округидаги мусулмонларга қарши қатағонлар ҳамда Афғонистонда аёлларнинг сиқувга олиниши кабиларни санашган. Бундан ташқари, Жанубий Судан, Сурия ва Камбожадаги фуқаровий ва сиёсий ҳуқуқлар билан боғлиқ аҳволнинг ўта ёмонлашгани қайд этилган.
Ҳисоботнинг Ўзбекистонга алоқадор қисмида бу мамлакатда ҳокимият вакилларига ҳақиқатан мухолиф бўлган гуруҳларнинг ҳалигича сайловларга қўйилмаётгани, ҳокимият вакилларининг хавфсизлик хизмати ходимлари билан муносабати шаффоф эмаслиги, 2022 йилнинг июль ойи бошида Нукусдаги норозилик чиқишлари хавфсизлик кучлари томонидан куч билан бостирилгани, Нукус воқеалари чоғида журналистлар ва бошқа фаолларнинг ташқи дунё билан алоқаси чеклаб қўйилгани ва бошқа ҳолатларга урғу берилган.
Инсон ҳуқуқлари бузилиши билан боғлиқ жиддий муаммолар ўлароқ ноқонуний ҳибсга олиш ёки судсиз қатллар, қийноқ ва инсон қадрини топтайдиган бошқа жазо турлари, қамоқхоналардаги шароитнинг ёмонлиги, бошқа мамлакатлардаги юрган шахсларга нисбатан қатағонлар, суд ҳокимияти мустақиллиги билан боғлиқ оқсоқликлар, шахсий ҳаётга ноқонуний аралашув, сўз ва ОАВ эркинлиги бўйича жиддий чекловлар, интернетга оид чекловлар, танқидий руҳдаги фаолларнинг тинч йиғилишлар ўтказиш эркинлигига аралашув, ҳаракат эркинлигининг чекланиши, қочқинларнинг мамлакатдан бадарға қилиниши, фуқароларнинг ўз ҳукуматини тинч йўл билан, эркин ва адолатли сайлов йўли билан алмаштириш имконининг йўқлиги, сиёсий турмушда иштирок этишга қўйилган жиддий ва асоссиз чекловлар, коррупция, гендерга оид зўравонлик бўйича суриштирув ва жавобгарликнинг йўқлиги, жинсий ва репродуктив саломатлик соҳасидаги хизматлардан фойдаланишга жиддий тўсиқлар қўйилгани, бир жинсли шахслар ўртасида ўзаро розилик асосидаги жинсий муносабатлар учун жиноий жавобгарликни кўзда тутган қонунларнинг мавжудлиги ва уларнинг қўлланилаётгани ва бошқалар кўрсатилган.
Ҳисобот муаллифлари Ўзбекистонда ҳуқуқ-тартибот идоралари томонидан инсон ҳуқуқларининг бузилиши ва коррупцияга оид текширувлар ўтказиш бўйича саъй-ҳаракатига қарамай, давлат амалдорларнинг ҳар ерда жазосиз қолаётганига ҳам алоҳида урғу беришган.