Бирлашган миллатлар ташкилотининг (БМТ) Қозоғистондаги ваколатхонаси қорақалпоғистонлик беш нафар бошпана сўровчи билан боғлиқ вазият юзасидан Остонага мурожаат қилди.
БМТнинг Қозоғистондаги доимий мувофиқлаштирувчиси идораси қозоқ расмийларини қорақалпоғистонлик фаолларнинг бошпана тақдим этишга оид аризасини кўриб чиқиш миллий ва халқаро ҳуқуқ тамойилларига мувофиқ равишда ўтказилишига кафолат беришга чақирган. БМТ вакилларининг мазкур мактуби матни халқаро ва Қозоғистон ОАВ томонидан чоп этилган.
БМТ хатида қорақалпоғистонлик фаоллар Жангелди Жақсимбетов, Райса Худайбергенова, Зиуар Мирманбетова ва Тлеубике Юлдашева 2022 йилда қўлга олингани ҳамда Ўзбекистоннинг экстрадицион сўрови асосида 12 ой давомида Қозоғистондаги тергов ҳибсхоналарида сақлангани қайд этилган. Бу тўрт кишининг барчаси Қозоғистонда ўзларига бошпана беришга оид илтимоснома ёзганлар. Маҳаллий ижроия органлари бу илтимосномаларнинг ҳаммасига рад жавобини берган ва айни пайтда бу иштимосномаларнинг рад этилиши юзасидан судларга шикоят аризаси киритилган.
Хат муаллифлари ўзига бошпана бериш тақдим этилишига оид илтимосномаси билан шу йил февралида Олмаотада қўлга олинган фаол ва ҳуқуқбон Ақилбек Муратов (Ақишбек Муратбай) мурожаат қилганини маълум қилишган. Муратов Олмаота полицияси томонидан халқаро қидирувга берилган шахс ўлароқ Тошкент сўровига кўра қўлга олинган эди. У февраль ойи ўрталаридан бери Олмаотадаги тергов ҳибсхонасида тутиб турилибди.
БМТ ваколатхонаси хатида “бошпана бериш носиёсий гуманитар ҳаракат” экани урғуланган. Баёнотда Қозоғистон ҳукумати ҳеч бир шахс, Қозоғистонга қандай йўл билан киргани ёки қўлида шахсини тасдиқловчи ҳужжатлар бор-йўқлигидан қатъи назар “ирқи, дини, фуқаролиги, муайян ижтимоий гуруҳга ёки сиёсий қарашга мансуб бўлгани учун ҳаёти ёки эркига таҳдид бўлган” бошқа мамлакат ҳудудига бадарға қилинмаслиги ёки қайтарилмаслигини таъминлашга чақирилган. Бундай қайтарилиш, хат муаллифларининг огоҳлантиришларича, “мамлакатдан чиқариб юбормаслик тамойилининг бузилиши” дея қаралиши мумкин. Хат нусхаси Ақилбек Муратбайнинг Х ижтимоий тармоғидаги саҳифасида ёйинланган.
БМТнинг Қозоғистондаги доимий мувофиқлаштирувчиси идораси хати 18 март куни Қозоғистон Ташқи ишлар вазирлигига юборилган, шунингдек, у Қозоғистон Олий суди ва Бош прокуратураси дохил қатор инстанцияларга йўлланган.
Ўша куннинг ўзида, яъни 18 март куни Олмаотадаги прокуратура Ақилбек Муратбайга нисбатан у қўлга олинган 15 февралдан бошлаб 12 ойга экстрадицион ҳибсга олиш чорасини қўллаш қарорига келган. 20 март куни Олмаота тергов суди прокуратура илтимосномасига кўра Муратбайнинг ҳибсда қолиш муддатини 2025 йилнинг 15 февралигача узайтириш ҳақида қарор чиқарган.
Қорақалпоғистонлик бошпана сўровчилар билан боғлиқ вазиятни ёритиб келаётган Diplomat нашри Қозоғистонда бошпана тақдим этиш бўйича сўровномаларни рад этиш амалиёти мавжудлигига эътибор қаратган.