Havo harorati haddan tashqari issiq kelgan bu yilgi Haj ziyoratida 13 nafar o‘zbekistonlik hoji vafot etgan.
Bu haqda Ozodlikning O‘zbekiston Musulmonlari idorasidagi manbasi ma’lum qildi.
Vafot etganlar 52-74 yosh orasidagi ziyoratchilardir. Ulardan 6 nafari ayollar.
Ozodlik tanishgan ro‘yxatda ulardan bir nafari -1971-yilda tug‘ilgan jizzaxlik Qahharov Olimjonning "oftob urishi" natijasida vafot etgani qayd etilgan.
Rasmiy qaydga ko‘ra, shu yilning 17-iyun kuni "insult va chuqur koma holatida Makka shahridagi Arafat East Medical shifoxonasiga yotqizilgan o‘zbekistonlik ziyoratchi sun’iy nafas olish moslamasiga ulangan" va 28- iyun kuni hayotdan ko‘z yumgan. Marhumning janozasi 29-iyun kuni Haram masjidida o‘qilgani va Makka shahridagi Shuhada qabristoniga dafn etilgani aytiladi.
Boshqa ziyoratchilarning o‘limiga o‘tkir yurak yetishmovchiligi, gemorrogik shok, pnevmoniya va poliorgan yetishmovchiligi singari xastaliklar sabab bo‘lgani qayd etilgan.
Marhumlardan biri 10-iyun kuni Madinadan O‘zbekistonga qaytgach vafot etgan.
Ziyoratchilardan yana biri - 1956-yilda tug‘ilgan Shuhrat Mirzayev esa 31-may kuni Madina shahrida vafot etgani aytiladi. Marhumning janozasi Masjidi Nabaviyda o‘qilgan va Baqi’ qabristonida dafn etilgan.
Vafot etgan hojilar Andijon, Farg‘ona,Toshkent, Sirdaryo, Jizzax, Surxondaryo va Xorazm viloyatlaridan.
O‘zbekiston rasmiy idoralari hozirgacha bu yilgi Haj ziyoratida vafot etganlar yuzasidan biron ma’lumot bergani yo‘q. Mahalliy matbuot oldinroq 10 nafar ziyoratchi nobud bo‘lgani haqida yozgandi.
O‘zbekiston Musulmonlari diniy idorasiga bergan ma’lumotga ko‘ra, bu yil 15 mingdan ortiq o‘zbekistonlik Haj ziyoratini amalga oshirgan.
Hojilar 22-iyun – 12-iyul kunlari O‘zbekistonga qaytishi ma’lum qilingan.
Halokatli Haj mavsumi
Saudiya Arabistoni rasmiylariga ko‘ra, bu yilgi haj vaqtida haddan ortiq harorat sababli kamida 1301 nafar ziyoratchi halok bo‘lgan.
Saudiya Arabistoni Sog‘liqni saqlash vaziri Fahd bin Abdurahmon Al-Jalajelning aytishicha, halok bo‘lganlarning 83 foizi Makka shahri va uning atrofida haj ziyoratlarini ado etish uchun yuqori haroratda uzoq masofa yurgan ruxsatnomasiz ziyoratchilardir.
Uning ta’kidlashicha, halok bo‘lgan ziyoratchilarning ko‘pchiligida hujjatlar bo‘lmagani uchun ularning shaxsini aniqlash kechikkan.
O‘lganlar Makkada dafn etilgan.
Qurbonlar orasida 660 dan ortiq misrlik ham bor. Ularning 31 nafaridan tashqari hammasi ruxsatsiz ziyoratchilar bo‘lgan, dedi Qohiradan ikki rasmiy. Misr ruxsat etilmagan ziyoratchilarga yordam bergan 16 ta sayyohlik agentligining litsenziyasini bekor qildi, deb ma’lum qildi rasmiylar.
Ismini oshkor qilishni istamagan rasmiylar aytishicha, o‘limlarning aksariyati Makkaning al-Muaysem hududidagi Favqulodda vaziyatlar majmuasida qayd etilgan. Misr bu yil Saudiya Arabistoniga ziyorat uchun 50 000 dan ortiq ruxsatnoma bergan.
Saudiya Arabistoni rasmiylari ruxsat etilmagan ziyoratchilarga qarshi keskin choralar ko‘rdi, o‘n minglab odamlarni mamlakatdan chiqarib yubordi. Ammo ko‘pchilik, asosan misrliklar Makka va uning atrofidagi muqaddas joylarga, ba’zilar piyoda yetib borgan. Ruxsat etilgan ziyoratchilardan farqli o‘laroq, ularda jazirama issiqdan vaqtincha bo‘lsin saqlanish uchun mehmonxonalar ham bo‘lmagan.
«Al-Ahram» davlat gazetasi xabar berishicha, ayrim sayyohlik agentliklari va haj operatorlari Saudiya Arabistonining ziyoratchilar uchun eksklyuziv vizalar talab qiladigan qoidalarini buzgan holda misrliklarga Saudiya sayyohlik vizalarini sotishgan. Gazetaning yozishicha, agentliklar kamiga ziyoratchilarni Makka va muqaddas qadamjolarda jazirama issiqda qoldirishgan.
Associated Press xabariga ko‘ra, halok bo‘lganlar orasida Indoneziyadan 165, Hindistondan 98 va Iordaniya, Tunis, Marokash, Jazoir va Malayziyadan yana o‘nlab ziyoratchilar bor. Shuningdek, ikki AQSH fuqarosining o‘limi haqida xabar berilgan.
AP o‘lim sababini mustaqil ravishda tasdiqlay olmagan, ammo Iordaniya va Tunis kabi ba’zi davlatlar jazirama issiq sabab bo‘lganini aytmoqda. AP muxbirlari, ayniqsa, hajning ikkinchi va uchinchi kunlarida jaziramadan hushidan ketayotgan ziyoratchilarni ko‘rishgan. Ba’zilar qayd qilib, keyin hushidan ketgan.
Tarixiy ma’lumotlarga ko‘ra, haj paytida o‘lim holatlari noodatiy emas. Ziyoratlar tarixi halokatli tiqinlar va epidemiyalarga ham guvoh bo‘lgan.
Ammo bu yil bu ko‘rsatkich noodatiy shaklda yuqori bo‘ldi.
AP ma’lumotlariga ko‘ra, 2015-yilda Minodagi tiqilinch sababli 2400 dan ortiq ziyoratchi halok bo‘ldi, bu ziyorat paytida sodir bo‘lgan eng halokatli hodisadir. Saudiya Arabistoni hech qachon tiqilinch qurbonlarini to‘liq tan olmagan. O‘sha yil boshida Makkada kran qulashi oqibatida 111 kishi halok bo‘lgan edi.
Haj vaqtidagi ikkinchi eng halokatli voqea 1990-yilda 1426 kishining hayotiga zomin bo‘lgan tiqilinchdir.
Saudiya Milliy meteorologiya markazi ma’lumotlariga ko‘ra, bu yilgi Haj davrida Makkada va shahar va uning atrofidagi muqaddas joylarda kunduzi yuqori harorat 46 darajadan 49 darajagacha bo‘lgan. Ba’zi odamlar shaytonni ramziy toshbo‘ron qilish marosimini o‘tkazmoqchi bo‘lganida hushidan ketgan.
Браузерингиз HTML5 ни қўллаб- қувватламайди
РАМАЗОН-УЗ: Ошган чиқим, камайган кирим ва “чала” диний эркинлик
Islom dinining besh arkonidan biri bo‘lgan Haj dunyodagi eng yirik diniy yig‘inlardan biridir. Saudiya Arabistoni rasmiylariga ko‘ra, 2024-yilda 1,83 milliondan ortiq musulmon, shu jumladan, 22 davlatdan 1,6 milliondan ortiq va Saudiya Arabistonidan 222 mingga yaqin ziyoratchi qatnashgan.
Saudiya Arabistoni har yili besh kunlik haj ziyorati ishtirokchilari xavfsizligi uchun milliardlab dollar sarflaydi, biroq ziyoratchilar soni ko‘pligi xavfsizlini ta’minlashni qiyinlashtiradi.
Iqlim o‘zgarishi xavfni yanada oshirishi mumkin. Massachusets Texnologiya instituti ekspertlari tomonidan 2019-yilda o‘tkazilgan tadqiqot ko‘rsatdiki, dunyo iqlim o‘zgarishining eng yomon ta’sirini yumshata olsa ham, Haj 2047-yildan 2052-yilgacha va 2079-yildan 2086- yilgacha “o‘ta xavfli chegara”dan yuqori haroratlarda o‘tadi.
Islom qamariy taqvimga amal qiladi, shuning uchun har yili Haj taxminan 11 kun oldinga suriladi. 2029-yilga kelib, Haj aprel oyiga, undan keyin bir necha yil davomida harorat mo‘tadilroq bo‘lgan qish oylariga to‘g‘ri keladi.