Москвадаги “Шереметьево” аэропортининг паспорт назоратида Ўзбекистон сўрови билан қорақалпоғистонлик фаол Жеткербай Абдираманов қўлга олинган. У бошпана сўраш мақсадида Россияга учиб келган эди. Бу ҳақда Туркманистон Хельсинки фонди ҳуқуқбон Виталий Пономарёвдан олинган маълумотга таянган ҳолда маълум қилди.
Абдираманов Россияга Бирлашган Араб Амирликларидан учиб келган. У Ўзбекистонда констутуциявий тузумга тажовуз қилиш (Ўзбекистон Жиноят кодексининг 159-моддаси 1-банди) ва жамоат хавфсизлигига таҳдид соладиган материалларни тайёрлаш, сақлаш, тарқатиш ёки намойиш этиш (ЖК 244-1 моддасининг 3-банди) моддалари бўйича қидирувга берилган. Россия Чегара хизмати ходими Пономарёв билан суҳбатда фаол депортация қилинмаслиги, балки экстрадиция иши бўйича эҳтиёт чорасини белгилаш учун судга олиб кетилишини билдирган. Фаолдан бошпана сўрашга оид ариза қабул қилишдан бош тортилган, чунки, россиялик чегарачига кўра, бу уларнинг вазифаси эмас.
Ўзбекистонда ўзига қарши жиноят иши очилганидан кейин Абдираманов Қозоғистонга кетган, бироқ 2022 йил ёзида у Ўзбекистон конституциясига Қорақалпоғистонни суверенитет ҳуқуқидан маҳрум қилиш кўзда тутилган тузатишлар киритилишига қарши имзо тўплагани учун қўлга олинган. 2023 йилнинг январь ойи охирида у миграция қонунчилигини бузгани учун Қирғизистонга чиқариб юборилган.
Абдираманов Қирғизистондан Туркияга учиб кетган, кейин эса бошпана сўраш учун Молдовага йўл олган, бироқ у ортига қайтариб юборилган. Пономарёвга кўра, бир неча кун олдин фаол Истанбулдан БААга депортация қилинган, эндиликда унинг Туркия, Қозоғистон ва Қирғизистонга кириши тақиқланган. Абдирамановнинг танишлари Россиядан бошпана сўраш “иложсизлик уриниши” бўлганини айтишмоқда.
2022 йил кузида Қозоғистонда қорақалпоғистонлик камида беш нафар фаол ҳибсга олинган. Уларнинг ҳаммаси мамлакатдан бошпана олиш учун илтимоснома топширишган, бироқ судлар бу аризаларни рад этган. Бунинг ортидан БМТнинг Қозоғистондаги доимий мувофиқлашувчиси офиси Остонани қорақалпоғистонлик фаолларнинг бошпана сўрашга оид аризаси миллий ва халқаро ҳуқуқ тамойилларига мувофиқ равишда кўриб чиқилишини кафолатлашга чақирган.
2022 йил июль ойи бошида Нукусда норозилик намойишлари бўлиб ўтганди. Бу чиқишлар расмий Тошкент Қорақалпоғистоннинг суверен мақоми ва унинг мамлакат таркибидан чиқиш ҳуқуқини бекор қилиш кўзда тутилган Ўзбекистон Конституциясининг янги лойиҳасини эълон қилгани ортидан бошланган. Мазкур воқеалар мустақил Ўзбекистон тарихида 2005 йили Андижонда кузатилган чиқишлардан кейинги энг қонли воқеалар бўлган. Ўзбекистон расмийлари маълумотига кўра, икки кун ичида Нукусда 21 киши ҳалок бўлган, ҳуқуқ-тартибот идоралари ходимлари дохил 243 киши тан жароҳати олган. Ўшанда 500 киши қўлга олинган эди.
Human Rights Watch халқаро инсон ҳуқуқлари ташкилоти (HRW) Қорақалпоғистонда куч ишлатар тузилмалар ходимлари тинч намойишчиларга нисбатан ҳаддан зиёд куч қўлланилгани, натижада кўплаб одам оғир жароҳатлар олгани ёки ўлдирилганини қайд этган. Норозилик намойишлари ортидан Конституцияга баҳсли тузатишлар бекор қилинган. Ўзбекистон расмийлари тартибсизликлар уюштирилишида “ташқи кучлар”ни айблашган.