Жаҳон уйғурлари конгрессининг Босния ва Герцеговинадаги анжумани арафасида ташкилот масъуллари янги босим ва таъқибларга дуч келаётганини билдирмоқдалар.
“Умумий йиғилишимиз Сараевода ўтказилиши эълон қилинган июнь ойидан буён биз кўплаб таҳдидларга, жумладан юқори лавозимларга кўрсатилган номзодлар ва аъзоларимизга қарши туҳмат кампаниясига дуч келдик”, дея билдирди Озодликка Жаҳон уйғурлари конгрессининг глобал адвокация бўйича директори Зумретай Аркин.
Марказий Осиё, Яқин Шарқ, Европа ва Шимолий Америкадаги 25 дан зиёд мамлакатда яшовчи диаспора вакилларини жамлаган Жаҳон уйғурлари конгрессининг (ЖУК) 24-27 октябрь кунлари бўлиб ўтадиган бош ассамблеяси арафасида, Аркинга кўра, ташкилот ҳакерлик ҳужумлари, ўз аъзолари ва уларнинг оилаларига қарши жисмоний таҳдидлар ва ҳатто Сараевода ассамблея ўтказилишига халақит қилиш уринишлари билан қаршилашган.
Аркин 21 октябрь куни ЖУК ходимининг электрон почтасига кирилгани ва номаълум ҳакерлар ташкилот хорижлик депутатлар ва делегатлар дохил раҳбариятига сайланишга даъвогарлик қилаётган қайдга олинган барча иштирокчиларга тадбир кейинга қолдирилгани ҳақида хабар жўнатишганини айтган. ЖУК сохта электрон мактуб нусхаларини ижтимоий тармоқлардаги ўз аккаунтлари орқали ёйинлаб, бу маълумот нотўғри эканини иштирокчиларга билдирган.
“Улар ҳужжатни сохталаштириш учун ҳатто собиқ президентимизнинг имзосидан ҳам фойдаланишган”, деган Аркин ташкилот вакилларига ботлардан ёки Хитой аккаунтларидан кўплаб спам-хатлар келганини қўшимча қилган.
Қароргоҳи Германияда бўлган Жаҳон уйғурлари конгресси асосан қувғинда яшаётган уйғурлардан иборат бўлиб, Хитойда қолган миллатдошларининг ҳақ-ҳуқуқлари учун курашиб келади.
Қўрқитиш ва таъқиблар
Хитойнинг Шинжон бўлгасидаги инсон ҳуқуқлари бузилаётгани ҳақида жаҳон ҳамжамиятини хабардор қилишга уриниб келаётган мазкур гуруҳ ва Хитойдаги уйғур ва бошқа мусулмон озчиликлари ҳимояси билан шуғулланувчи бошқа ташкилотлар анчадан буён қўрқитиш ва таъқибларга учраб келади.
Айрим ҳуқуқбонлик ташкилотлари ва ғарб мамлакатлари парламентлари Пекинни минтақада геноцид сиёсатини юритаётганликда айблаб келишади, БМТнинг инсон ҳуқуқлари бўйича олий комиссари бошқармаси эса 2022 йилда ўтказилган суриштирув Шинжонда “инсон ҳуқуқлари борасида жиддий қонунбузарликлар” мавжудлигини исботлаганини билдирган.
Жаҳон уйғурлари конгресси матбуот котиби ва глобал адвокация бўйича директори Зумретай Аркин ташкилот бош ассамблеяси олдидан Сараевода, 2024 йил октябри
Хитой расмийлари миллий озчилик вакилларига нисбатан мажбурий меҳнат қўлланилаётгани, оммавий интеграция, туғилишни назорат қилиш, уйғурларнинг маданий ва диний ўзлигини йўқ қилиш ва болаларни қамалган ота-оналаридан ажратиш кабиларда айблаб келинади.
Пекин бу айбловларни қатъиян рад этган.
Аркин Хитойнинг Сараеводаги элчихонаси ҳам тадбир ўтказилишига қарши босим ўтказганини айтиб, элчихона ходимлари ташкилотчиларга “тадбирни бекор қилиш ва ҳатто автоҳалокат уюштириш” билан таҳдид этганларини иддао қилди. У хитойлик дипломатлар Босния ҳуқуқ-тартибот идораларини ЖУКнинг собиқ президенти, Германия фуқароси Дўлқун Иса дохил ташкилотнинг айрим аъзоларини ҳибсга олишга чақиришларини билдиришганини қўшимча қилди.
Хитойнинг Сараеводаги элчихонаси Озодликнинг вазиятга изоҳ беришга оид илтимосини жавобсиз қолдирди.
Босния ва Герцеговинанинг Хитой билан экстрадиция ҳақида келишуви бор, бу эса, Зумретай Аркинга кўра, ЖУКнинг айрим аъзолари орасида хавотир уйғотган, бироқ Сараевога келганидан буён ташкилот аъзоларидан ҳеч ким маҳаллий расмийлар томонидан босимга учраган эмас.
Хитойлик мулозимларнинг ЖУК йиғилишларининг ўтказилишига қарши ҳаракатлари илк бор кузатилаётгани йўқ.
Ташкилотнинг 2021 йили Прагада ўтказилган сўнгги бош ассамблеяси олдидан Чехия пойтахтидаги Marriott меҳмонхонаси “сиёсий бетарафлик” баҳонаси билан анжуман ўтказилишидан бош тортган эди.
Зумретай Аркинга кўра, ташкилот вакилларининг бош ассамблеяни ўтказиш учун Сараевони танлагани бежиз эмас. Босния ва Герцеговина ўтган асрнинг 90-йилларида Югославия парчаланиши ортидан юзага келган урушда инсон ҳуқуқлари бузилиши ва геноцидга шоҳид бўлган.
“Босния геноцид гувоҳи бўлган [мамлакатдир]. Боснияликлар билан биз дуч келган воқеалар бир-бировига айнан ўхшаш бўлмаса-да, ваҳшийликлар, жиноятлар, ҳужжатлаштиришга оид уринишлар, ўтиш даври судлови, халқаро судлов ва жавобгарликка тортиш бўйича чора-тадбирлар тарихида ўзаро параллеллар мавжуд”, дея қўшимча қилди у.
“Биз бундан уйғурлар геноцидини англаш учун модель ўлароқ фойдаланишимиз мумкин”, деди Зумретай Аркин.