Украинага кенг кўламли босқин муносабати билан Ғарб мамлакатлари томонидан 2022 йили Москвага қарши молиявий санкциялар киритилиши ортидан Россия Туркияда атом электр станцияси қурилиши лойиҳасидан санкцияларни айланиб ўтиш механизмини яратиш учун баҳона ўлароқ фойдаланган. Бу ҳақда The Wall Street Journal газетаси ўз манбаларидан олинган маълумотларга таянга ҳолда ёзиб чиқди.
Бунинг натижасида бир неча миллиард доллар АҚШ банклари воситасида Туркияга ўтказилган ва санкцияларни айланиб ўтган ҳолда Россия расмийларининг хориждаги операцияларини молиялаштириш учун фойдаланилган. Қайд этилишича, АҚШ Адлия вазирлиги бу борада текширув олиб бормоқда.
Иддаога кўра, ўша пайтда АҚШ санкциялар остида бўлмаган “Газпромбанк” орқали Россия томони АҚШнинг JPMorgan и Citigroup банклари воситачилигида “Аккую” АЭСи қурилиши учун кредит ўлароқ 5 миллиард доллар маблағни Туркиянинг Ziraat банкидаги ҳисобрақамига ўтказишга муваффақ бўлган. Галдаги 2 миллиард долларлик тўловни JPMorgan АҚШ Адлия вазирлигининг талабига кўра ўтказмай қўйган. Бу пуллар ҳали ҳам музлатилганича турибди.
Нашр материалида айтилишича, АҚШ расмийлари 2024 йилда бу маблағлардан санкцияларни айланиб ўтган ҳолда фойдаланилганини билдириб, уларни мусодара этишга тайёр бўлган. Бироқ Туркия билан муносабатлар бузилишидан хавфсиралгани учун бу ғоядан воз кечилган. Мақолада манбалар сўзларига таянган ҳолда мазкур схемада Туркия махсус хизматларининг амалдаги раҳбари Иброҳим Қалин иштирок этганига оид тахмин айтилган.
Россиянинг АЭС қурилишида иштирок этаётган “Росатом” корпорацияси вакили Туркияга ўтказиб берилган пулларнинг ҳаммаси ҳақиқатан ҳам қурилиш учун мўлжалланганини билдирган. У пулларнинг бир қисми “учинчи шахслар аралашуви туфайли адолатсиз равишда музлатилган”ини эътироф этиб, бу вазият ҳал бўлишига умид билдирган.
WSJ манбаларига кўра, АҚШ Адлия вазирлиги мулозимлари бу пуллар Туркиядаги ҳисобрақамига АЭС қурилиши учун эмас, балки Россия Марказий банки маблағлари музлатилиши ва бошқа ғарб санкциялари шароитида расмий Москва лойиҳаларини молиялаштириш учун “офшордаги доллар захираси” ўлароқ йўналтирилганига аминлар. Схема ишлаб чиқилишида, иддаога кўра, Марказий банк раиси Элвира Набиуллина дохил энг юқори мартабали россиялик раҳбарлар роль ўйнашган. Газета иддаосига кўра, бу ерда Туркиянинг манфаати ўз молиявий тизимига долларлар оқиб келишида бўлган.
Россия Марказий банки, “Газпромбанк” ва Ziraat банки вакиллари газетанинг саволларини жавобсиз қолдиришган. Нашр Туркия АҚШнинг НАТОдаги бошқа иттифоқчиларидан фарқли равишда Россияга қарши санкциялар жорий этмаганини эслатиб ўтган. АҚШ “Газпромбанк”ка қарши санкцияларни 2024 йил ноябрига келибгина жорий этган, “Росатом” эса ҳалигача санкция рўйхатига киритилган эмас.
Туркия жанубидаги “Аккую” АЭСини “Росатом”нинг шуъба корхонаси қурмоқда. АЭСнинг биринчи энергоблоки 2025 йилда ишга туширилиши режаланган. 2022 йил ёзида ОАВ “Газпромбанк” ва “Росатом”нинг Туркиядаги шуъба корхонаси ўртасида 9 миллиард долларлик кредит шартномаси имзолангани ҳақида хабар қилишган. WSJ иддаосича, “доллар офшори”ни яратиш учун айнан шу шартномадан фойдаланилган.