Ҳаагадаги Халқаро жиноят суди (ХЖС) Исроил бош вазири Бинямин Нетаняҳу ва собиқ мудофаа вазири Йоав Галантни ҳисобга олиш учун ордер берди. Улар Ғазо секторида ҳарбий жиноятлар ва инсонийликка қарши жиноятлар содир этганликда айбланмоқда.
Суд хабарномасида айтилишича, унинг судгача бўлган палатаси Нетаняҳу ва Галант Исроилнинг ҲАМАС радикал гуруҳига (АҚШ ва ЕИда террор ташкилоти деб топилган) қарши амалиёти чоғида Ғазодаги тинч аҳолини озиқ-овқат, сув, дори-дармон ва тиббий анжомлар ҳамда ёқилғи ва электр энергияси каби тирик қолиш учун зарур бўлган ашёлардан атайлаб ва онгли равишда маҳрум қилишган дея тахмин қилиш учун мантиқий асослар бор, деган хулосага келган.
Суд хабарномасида БМТ ва инсонпарварлик ташкилотларининг кўплаб мурожаатларига қарамай, Исроил расмийлари Ғазо секторига гуманитар ёрдам етказилишини чеклашган, бу эса судга улар очликдан уруш олиб боришда восита ўлароқ фойдаланган, дея гумон қилиш имконини берган. Шунингдек, судгача бўлган палата Ғазодаги тинч фуқароларга мақсадли ҳужум уюштирилганига оид камида иккита ҳолат бор, деб ҳисоблайди.
Аввалроқ ХЖС прокурори Карим Хон ҳам исроиллик юқори лавозимли мансабдорлар, ҳам ҲАМАС раҳбарларини ҳибсга олиш учун ордер берилишини сўраган эди. Бу ҳақда жорий йилнинг 20 майида маълум бўлган. Ўша пайтда исмлари зикр этилган ҲАМАС лидерларининг уччаласи ҳам (Исмоил Ҳания, Муҳаммад Дейф ва Яҳё Синвар) ўтган ойлар ичида жанговар ҳаракатлар ёки Исроил амалиётлари чоғида ўлдирилган. Нетаняҳу ва Галантни ҳибсга олиш учун ордер бериш билан бир пайтда Ҳаага суди Дейфни ҳам ҳибсга олиш учун ордер берган, ваҳоланки унинг ўлимига оид тасдиқланган маълумотлар мавжуд.
ХЖС Нетаняҳу ва Галантни ҳибсга олиш тўғрисидаги қарорини Буюк Британиянинг илтимосига кўра бир муддатга кечиктирган, аммо бу илтимоснома лейбористик ҳукумат иқтидорга келганидан кейин қайтариб олинган.
Исроил Рим статути иштирокчиси бўлиб ҳисобланмайди ва ХЖС юрисдикцисини тан олмайди. Аввалроқ Исроил суд прокурорининг ҳибсга олишга ордер бериш илтимоси билан қилинган мурожаатини кескин танқид қилган эди. Ҳаагадаги суд юрисдикциясини тан олмайдиган АҚШ ҳам Карим Хон мурожаатини танқид қилиб чиққан.
Ҳибсга олиш ҳақида ордер берилиши расман Исроил бош вазири ва у томонидан яқинда истеъфога чиқарилган Галант ХЖС ишида иштирок этувчи мамлакатлардан бирига борган тақдирда, ҳибсга олиниши кераклигини англатади. Масалан, улар Европа Иттифоқининг деярли барча мамлакатлари ёки Буюк Британияга келса, ҳибсга олинишлари лозим.
2023 йилда Халқаро жиноят суди Россия президенти Владимир Путинни ҳибсга олиш учун ордер берган. Суд уни уруш пайтида Украина ҳудудидан Россия назорати остида бўлган ҳудудга болаларни ёппасига олиб чиқиб кетганликда гумонлаган. Россия ҳам ХЖС юрисдикциясини тан олмайди. Ордер берилганидан буён Путин Рим статутини ратификация қилган битта мамлакат – Мўғулистонга борган, бироқ у ҳибсга олинган эмас.
Халқаро жиноят суди БМТнинг расмий суди бўлиб ҳисобланмайди, у иштирокчи мамлакатлар ўртасида тузилган шартнома (Рим статути) асосида тузилган. Мазкур шартномани дунёдаги кўплаб мамлакат ратификация қилишган, бироқ АҚШ, Россия ва Хитой дохил қатор йирик давлатлар унинг ишида иштирок этмайди ва ХЖС юрисдикциясини тан олмайди.
Исроил Ғазодаги ҳарбий амалиётини ҲАМАСнинг ўтган йил 7 октябрида Исроил жанубига ҳужуми ортидан бошлаган. ҲАМАС ҳужуми чоғида 1000 дан зиёд киши ўлдирилгани ва 200 дан зиёд одам гаровга олингани айтилган. Исроил ўзини ўзи мудофаа қилиш ҳуқуқидан фойдаланаётганини билдирган.
Ғазодаги амалиёт чоғида, ҲАМАС назорати остида бўлган Ғазо соғлиқни сақлаш вазирлиги маълумотига кўра, 40 мингдан зиёд одам ўлган. БМТга аъзо бўлган давлатларнинг аксарияти Исроилни ҳарбий жиноятларда ва ҳатто геноцидда айблаб, бу давлат хатти-ҳаракатларини қоралаб чиқишган.