Эрон олий раҳбари оятуллоҳ Али Хоманаий 1 октябрь куни Эрон томонидан Исроилга берилган ракета зарбасини “қонуний” ва “машруъ” деб атади. Бу ҳақда у жума хутбасида билдирди.

“Бизнинг Қуролли кучларимиз амалга оширган иш сионистик режим, АҚШ ва унинг иттифоқчилари жиноятлари учун энг кичик жазо эди”, деди Хоманаий. У зарурат туғилган тақдирда, ҳужумлар давом этишини урғулади.

Хоманаий Исроил Фаластиннинг ҲАМАС (АҚШ ва ЕИда террор ташкилоти деб тан олинган) ва Ливаннинг “Ҳизбуллоҳ” гуруҳлари устидан ҳеч қачон ғалаба қилолмаслигини қайд этди.

АҚШ “Ҳизбуллоҳ”ни террор ташкилоти деб билади, Европа Иттифоқи эса “Ҳизбуллоҳ”нинг фақат қуролли қанотини террор ташкилоти деб билади, депутатлари Ливан парламентида ўтирган “Ҳизбуллоҳ” партияси эса, ЕИ фикрича, террор ташкилоти эмас.

Теҳрондаги Имом Ҳумайний масжидида бўлиб ўтган жума намози ва “Ҳизбуллоҳ”нинг ўлдирилган лидери Ҳасан Насруллоҳни ёдлаш маросимида оятуллоҳ Али Хоманаийдан ташқари Эрон президенти Масъуд Пезешкиён, парламент спикери Муҳаммадбоқир Қолибоф ва суд ҳокимияти раҳбари Ғулом Эжейлар иштирок этишган. Маросимга Теҳрон кўчаларидаги ўн минглаб киши қўшилган.

Хоманаий сўнгги марта жума намозига 2020 йил январида Эрон томонидан АҚШнинг Ироқдаги икки базасига ракета зарбалари берилгани ортидан имомлик қилган эди. Теҳрон мазкур ҳужум Ислом инқилоби посбонлари корпуси қўмондонларидан бири Қосим Сулаймонийнинг Бағдод аэропортида америкалик ҳарбийлар томонидан ўлдирилганига жавоб эканини урғулаган.

Биринчи октябрь куни Эрон Исроил ҳудудига 180 дан зиёд баллистик ракета отган. Бу Ливаннинг Эрон томонидан дастакланаётган “Ҳизбуллоҳ” гуруҳи билан Исроил ўртасидаги жанглар эскалацияси манзарасида содир бўлган. Ракеталарнинг анчагинаси ҳавода уриб туширилган, бироқ кўплаб ракета ракетага қарши мудофаа тизимини ёриб ўтган.

The New York Times газетаси иддаосига кўра, Исроилга ҳужум олий раҳбар Али Хоманаий топшириғи билан Ислом инқилоби посбонлари корпуси томонидан берилган, мўътадил сиёсатчи саналган мамлакат президенти Масъуд Пезешкиёнга эса бу ҳақда бевосита ракеталар отилишидан сал аввалроқ хабар берилган. Пезешкиён ракета ҳужумини Эроннинг ўзини ўзи мудофаа қилиш ҳуқуқини амалга ошириши деб атаб, зарбаларни расман дастаклаб чиққан.

Бу Эрон томонидан бевосита Исроилга қарши амалга оширилган иккинчи ракета ҳужуми бўлиб ҳисобланади. Биринчи ҳужум апрель ойида амалга оширилган эди. Ўшанда Исроил Эрон ҳудудига жавоб зарбасини берган эмас. 1 октябрдаги зарбалар ортидан Исроил Теҳрон ҳужумига жавоб берилиши мумкинлигини билдирган.

Қозоғистон АЭС қурилиши бўйича референдум арафасида қўлга олинган ёки маъмурий жавобгарликка тортилган фуқаролар сони кўпайиб бормоқда.

Озодликнинг қозоқ хизмати хабарига кўра, “Ар.Рух.Хақ” жамғармаси раҳбари, ҳуқуқбон Бахитжан Торегожина қўлга олинган шахслар рўйхатини янгилади. Эндиликда у ерда 27 кишининг исм-шарифи кўрсатилган, аввалроқ бу рўйхатда 17 нафар фаол бор эди.

Айни пайтда мазкур рўйхатга киритилмаган қўлга олинганлар ва маъмурий жавобгарликка тортилганлар борлиги қайд этилмоқда. Фуқаролик жамияти фаоли Абзал Достияров 3 октябрь куни полиция Гулжахан Байитни тутиб кетгани, пировардида унга 42 минг танга (87 АҚШ доллари атрофида - таҳр.) миқдорида жарима солинган. Полиция вакиллари фаолнинг АЭС қурилишига қарши чақириқлар ёзилган плакатларини “ноқонуний ташвиқот” ўлароқ баҳолашган.

Notextremists мониторинг гуруҳи маълумотига кўра, фуқаролик жамияти фаоли Канатхан Амреновга нисбатан мамлакат Маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги кодексининг 488-моддаси (“Тинч йиғилишлар тўғрисидаги қонунни бузганлик”) бўйича 20 суткалик маъмурий қамоқ жазоси тайинланган. У бир кун аввал эрталаб уйдан ишга чиқиб, ортидан кузатув борлигини сезиб, бу ҳақда яқинларига хабар қилган ва шундан сўнг у билан алоқа узилиб қолган эди.

Мониторинг гуруҳи Остонада фаол Жасулан Копеев ҳам 10 суткага қамалгани ҳақида маълумот тарқатган.

Учинчи октябрь куни Семей шаҳрида фаол Динара Мубаракнинг уйига полиция ходими келиб, унга “тегишли масала бўйича” Олмаота полиция департаментига келиш талаби билан чақирув қоғози ташлаб кетган. Унинг нима сабабдан бошқа шаҳардаги полиция департаментига чақирилгани маълум эмас.

Қозоғистонда АЭС қурилиши бўйича референдум шу йилнинг 6 октябрида бўлиб ўтиши кутилмоқда. Бюллетенда фақат “Сиз Қозоғистонда атом электр станцияси қурилишига розимисиз” деган биттагина савол бўлади. Бу саволга референдумда овоз бериш учун келганлар “ҳа” ёки “йўқ” деб жавоб беришлари керак бўлади.

Қирғизистон иқтисодиёт ва тижорат вазири Данияр Амангелдиев ўз мамлакати зиммасидаги мажбуриятларни бажараётгани ва халқаро санкция остига тушган товарларнинг мамлакатга олиб кирилишига йўл қўймаётганини билдирди. Озодликнинг қирғиз хизмати хабарига кўра, бу ҳақда вазир 3 октябрь куни бўлиб ўтган брифингда маълум қилган.

Амангелдиевга кўра, бу каби товарлар Қирғизистон чегарасидан ўтган эмас.

“Бизнинг муайян чекловлар билан боғлиқ мажбуриятларимиз бор. Бу товарлар ҳеч қачон бизнинг мамлакатга кирмаган ва бизнинг ҳудудимиздан ўтмаган”, дея қайд этган у.

Вазир савдо-сотиқдаги шаффофликни таъминлаш учун Қирғизистонда Савдо компанияси тузилгани, у санкция остидаги товарлар мамлакатга олиб кирилмаслигини назорат қилишини қўшимча қилган.

Қирғизистон Савдо компанияси август ойи охирида мамлакат Вазирлар Маҳкамаси қарори билан тузилган эди. Иқтисодиёт вазирлиги вакиллари аввалроқ мазкур компания товарлари Қирғизистон ҳудудига олиб кирилмаётган маҳаллий ширкатлар иштирокидаги савдо-сотиқ оқимлари мониторингини амалга ошириш учун ташкил этилганини маълум қилишган.

“Мазкур компаниянинг ташкил этилиши юқорида қайд этилган савдо-сотиқ фаолиятини тартибга солиши ҳамда савдо битимларининг бу каби турлари бўйича молиявий операциялар назорати учун восита бўлиб хизмат қилиши лозим”, дейишган вазирлик вакиллари.

АҚШ ва Европа Иттифоқи мамлакатлари ҳозиргача Қирғизистонга нисбатан ҳеч қанақа санкция жорий этган эмас. Бироқ ғарб мамлакатлари Қирғизистоннинг бир неча хусусий ширкатига нисбатан чекловлар киритган. Аввалроқ АҚШ Россияга санкция остидаги товарлар ва қўш мақсадли товарлар етказиб бергани учун камида еттита ширкатга нисбатан санкция жорий этган эди.

2024 йилнинг июнь ойида Қирғизистондан бўлган икки ширкат — “Мюллер Маркт” ва “ПроффЛаб” МЧЖ Европа Иттифоқининг санкция рўйхатига киритилгани маълум бўлган эди. Олдинроқ АҚШ Молия вазирлиги томонидан чеклов киритилган бу икки ширкат Россияга санкция остига тушган товарларни етказиб берганлари айтилган.

Исроил армияси Эрон томонидан дастакланаётган “Ҳизбуллоҳ” гуруҳининг Байрутдаги объектларига ҳужум уюштирилгани ҳақида маълумот тарқатди. Бунга оид баёнот ва видеоёзув ЦАХАЛнинг телеграм-канали орқали ёйинланган.

Исроиллик ҳарбийлар хабарномасида авиация гуруҳнинг разведка штабига зарбалар бергани ҳақида айтилган. Ҳужумга учраган объект “Ҳизбуллоҳ”нинг асосий унсури бўлиб, у орқали Исроил ва ЦАХАЛ ҳақида маълумотлар тўплаб борилган.

Исроил армияси Байрутга зарба берилгани ҳақида 3 октябрь тонгида маълумот тарқатган, бироқ бунга оид тафсилотларни келтирмаган эди. Reuters агентлиги манбалари Ливан парламенти яқинидаги бинога ҳужум уюштирилганини маълум қилишган. Ливан Соғлиқни сақлаш вазирлиги маълумотига кўра, ҳужум чоғида олти киши ҳалок бўлган, етти нафари эса жароҳат олган.

Ливандаги “Ҳизбуллоҳ” гуруҳи АҚШда террор ташкилоти деб тан олинган. Европа Иттифоқи эса “Ҳизбуллоҳ”нинг фақат қуролли қанотини террор ташкилоти деб билади, депутатлари Ливан парламентида ўтирган “Ҳизбуллоҳ” партияси эса, ЕИ фикрича, террор ташкилоти эмас. Исроилнинг ҳаво ҳужумларидан бирида гуруҳ лидери Ҳасан Насруллоҳ ҳам ўлдирилган.

Исроил Ливаннинг “Ҳизбуллоҳ” гуруҳига қарши “Шимол нишлари” амалиётини 23 сентябрь куни бошлаган. Амалиётдан мақсад гуруҳ ҳарбий инфратузилмасини йўқ қилиш ва Исроил шимолидаги уйларини ташлаб кетган исроилликларни ортга қайтариш учун шарт-шароит яратиш экани айтилган.

Ғарб мамлакатлари Яқин Шарқдаги вазият юзасидан ташвиш изҳор қилиб, бу можаро ҳеч кимнинг манфаатига мос тушмаслиги ва ҳали ҳам уни дипломатик йўллар билан ҳал қилиш мумкинлигини билдиришган. Аввалроқ Тель-Авив “Ҳизбуллоҳ” Исроилни ўққа тутишда давом этар экан, гуруҳ билан қуролли кураш олиб боришдан бошқа чораси йўқлигини билдирган.

Йенс Столтенберг ўрнига НАТО бош котиби бўлиб тайинланган Марк Рютте 3 октябрь куни Киевга борди. Бу Рюттенинг ҳарбий иттифоқ раҳбари ўлароқ амалга оширган илк халқаро ташрифидир.

Украина президенти Владимир Зеленский билан музокаралардан кейин Рютте Киев НАТОга аъзо бўлишга ҳеч қачон бу қадар яқин бўлмаганини урғулади.

Рютте альянснинг ёрдам билан бир қатордаги биринчи даражали вазифаси НАТОга аъзо мамлакатлар қурол-аслаҳа захираларини тўлдириш бўлиб ҳисобланишини қайд этди. У Украина ўзини ҳимоя қилиш ҳуқуқига эга эканини, халқаро ҳуқуқ эса у тарафда эканини таъкидлади.

Рюттега кўра, НАТОга аъзо мамлакатлар Киевга Россия ҳудудига узоқ масофали зарбалар бериш учун ижозат масаласини Украинани дастаклаш бўйича 12 октябрь куни “Рамштайн” форматида ўтказилажак кейинги учрашувда муҳокама қилишади.

Рютте ҳарбий иттифоққа кирувчи ҳар бир мамлакат Украинага етказиб берилаётган қурол-аслаҳаси учун қандай чеклов мавжудлигини ўзи ҳал қилишини урғулади.

Ўз навбатида, Зеленский Украина осмони муҳофазаси бўйича НАТО позицияси ўзгаришига умид билдирди. У Россиянинг тажовузкор ҳаракатларини тўхтатиш учун яна бир бор ҳамкорларни Украинага узоқ масофали қурол-аслаҳа етказиб беришга чақирди. Зеленскийга кўра, бу масалада Украина ҳамкорларининг янада қатъийроқ ҳаракат қилиши “Россия террорини батамом битириш учун лозим”.

Қирғизистон президенти Садир Жапаров мамлакатда 5-6 нафар миллиардер (тасарруфида камида 1 млрд АҚШ долларига тенг мол-мулк бўлган шахслар назарда тутилмоқда - таҳр.) ва 200 га яқин миллионер борлигини, уларнинг аксарияти пулларини хориждаги офшорларда сақлашини билдирди. Бу ҳақда у давлатга қарашли “Кабар” ахборот агентлигига берган интервьюсида айтган.

“Айнан шу сабабли биз легаллаштириш тўғрисидаги қонунни қабул қилганмиз. Бироқ ҳалигача улар ўз пулларини мамлакатга тўлиқ қайтарганлари йўқ. Улар орасида маблағларининг бир қисмини қайтариб олиб келиб, қурилиш соҳасига сармоя киритганлар бор”, деган Жапаров тадбиркорларни яна бир марта ўз маблағларини мамлакат тараққиёти учун сарфлашдан қўрқмасликка чақирди.

Президентга кўра, Қирғизистон расмийлари иқтисодиёт ва давлат учун фойдали бўлган барча лойиҳаларни, бундай ташаббус кимдан чиқишидан қатъи назар, қўллаб-қувватлашга тайёр.

2024 йил февралида Жапаров “бадавлат фуқаролар”га мурожаат қилиб, уларни чет элдаги мол-мулк ва маблағларни легаллаштириш учун мамлакатда қабул қилинган қонундан фойдаланишга чақирган эди. Бунга мисол ўлароқ Жапаров ўзнинг 20 миллион долларга тенг мол-мулкини легаллаштирганини билдирган. У мазкур қонундан истеъфода этган ҳолда, Бишкекдаги Ибраимов кўчасида 2005 йилдан 2010 йилгача қурилган бинони машруълаштирганини қайд этган.

Бу ерда гап Қирғизистон президенти томонидан 2023 йил июнида имзоланган “Жисмоний шахсларнинг мол-мулкини ихтиёрий равишда легаллаштириш ва амнистия қилиш тўғрисида”ги қонун ҳақида бормоқда. Аввалроқ мамлакат расмийлари ушбу ҳужжатдан мақсад “жисмоний шахсларнинг мол-мулки ва даромадларини ихтиёрий равишда декларация қилишнинг ҳуқуқий механизмини яратиш орқали қонуний иқтисодий муомалага жалб қилиш” эканини урғулашган.

Қонун қабул қилинганидан бир йил ўтгач, Қирғизистон парламенти мазкур қонунга тузатишларни маъқуллаб, активларни легаллаштириш муддатини 2024 йил охиригача узайтириб берган эди.

Россиянинг Нижегород вилоятида мигрантларга меҳнат фаолияти учун патент бериш тўхтатилган. Жорий йилнинг 1 октябрида “визасиз” давлатлардан, шу жумладан Ўзбекистондан борган хорижликлар у ерда патент ололмаяпти. Бу ҳақда “Коммерсантъ” нашри Россия ИИВнинг Нижегород вилояти бошқармасидан олинган маълумотга таянган ҳолда хабар қилди.

Айни пайтда бу тартиб фақат биринчи марта патент олаётганларгагина тааллуқли экани айтилган. Нижегород вилояти миграция масалалари бўйича бошқармаси қайдича, аввал патент олган хорижликлар бу ерда қайтадан ҳужжат расмийлаштириб, иш рухсатномасини янгилаб олишлари мумкин.

“Визасиз” мамлакатлардан бўлган мигрантлар учун меҳнат патентлари беришни тўхтатишга оид қарор Россия Ички ишлар вазирлигининг шу йил 23 сентябридаги буйруғи асосида қабул қилинган. Ички ишлар вазирининг ўринбосари Александр Горовой томонидан имзоланган мазкур ҳужжатда “2024 йилнинг 1 октябридан 2025 йил 1 мартигача меҳнат муҳожирларига патент бериш тўхтатилиши” ҳақида айтилган.

Озодликнинг тожик хизмати хабарига кўра, патент бериш бўйича чекловлар Россиянинг Воронеж ва Великий Новгород шаҳарларида ҳам жорий қилинган. Шу йил март ойида Нижний Новгород расмийлари мигрантларнинг йўловчи ташиш, такси ва бошқа соҳаларда ишлашини тақиқлаб қўйган эди. Расмий маълумотга кўра, бу каби чоралар “маҳаллий аҳоли соғлиғи ва турмуш хавфсизлигини таъминлаш мақсадида” қабул қилинган. Август ойига бориб чеклов рўйхати кенгайган ва хорижликларнинг бошқа соҳаларда, хусусан чакана савдо соҳасида ишлаши бўйича ҳам чекловлар киритилган.

Россияда сўнгги ойларда мигрантларга қарши кайфиятлар кучайгани ва қонунчилик кескинлашгани кузатилмоқда. Озодликнинг “Сибирь.Реалии” лойиҳаси қайдича, бу ҳолат айниқса Москва вилоятидаги “Крокус Сити Холл”даги терактлардан кейин кучайиб кетган. Россиялик терговчилар расмий тахминига кўра, мазкур ҳужум тожикистонлик бир гуруҳ фуқаро томонидан содир этилган.

Терактдан сўнг Россиянинг турли минтақаларида ҳуқуқ-тартиботчилар хорижликлар яшайдиган ва ишлайдиган жойларда рейдлар ўтказа бошлаганлар. Айрим ҳолатларда мигрантлар ҳарбий комиссариатларда қайддан ўтказилган. Шу билан бир пайтнинг ўзида Россияда миллатчилар “рейдлари” ҳам бошланиб кетган – бу “рейдлар” давомида улар мигрантларни ишдан бўшатиш ва қизларнинг рўмолларини ечиштиришни талаб қилишган.

2023 йилнинг октябрь ойида Россия Давлат думасига хорижликларга бутун мамлакат бўйлаб мактабларда, фармацевтика соҳасида, давлат тиббиёт муассасаларида, такси ва юк ташишда ишлашни тақиқлаш кўзда тутилган қонун лойиҳаси киритилган.

2023 йил ноябрида Давлат думаси спикерининг ўринбосари Пётр Толстой “Россияда мигрантларга нисбатан позициянинг пассивлиги” юзасидан таассуф билдирган эди. Ўшанда у айрим постсовет республикаларидан келганларга курьер, такси ҳайдовчиси ва сотувчи бўлиб ишлашни тақиқлашни таклиф қилганди.

Исроил армияси Ливан жанубида саккиз нафар ҳарбий ҳалок бўлгани ҳақида маълумот тарқатди. Қайд этилишича, ўлган аскарларнинг ёши 21 дан 23 гача бўлган. Бу Эрон томонидан дастакланаётган “Ҳизбуллоҳ” гуруҳига қарши 1 октябрь куни бошлатилган қуруқликдаги амалиёт аввалидан буён Исроил армияси томонидан берилган илк қурбонлардир.

Исроил бош вазири Бинямин Нетаняҳу ҳалок бўлган ҳарбийларнинг оилаларига ҳамдардлик билдирган. Нетаняҳу ўз видеомурожаатида мамлакат Эронга қарши оғир уруш жараёнида эканини ҳам таъкидлаган. Айни пайтда у бу урушда ғалаба қозонилишига, Ғазо секторида гаровда тутиб турилганлар қайтарилишига ва Исроил шимолида яшаган аҳоли ўз уйларига қайтишига умид билдирган.

Исроил Ливан ҳудудида қуруқликдаги амалиётни бошлашган олдин бу мамлакатдаги “Ҳизбуллоҳ”га алоқадор объектларга ҳаводан ёппасига зарбалар берган. Шиа мазҳабига мансуб жангарилардан иборат бу гуруҳ АҚШда террор ташкилоти деб тан олинган. Европа Иттифоқи эса “Ҳизбуллоҳ”нинг фақат қуролли қанотини террор ташкилоти деб билади, депутатлари Ливан парламентида ўтирган “Ҳизбуллоҳ” партияси эса, ЕИ фикрича, террор ташкилоти эмас. Исроилнинг ҳаво ҳужумларидан бирида гуруҳ лидери Ҳасан Насруллоҳ ҳам ўлдирилган.

Учинчи октябрь куни эса Исроил Сурия пойтахти Дамашқдаги уч қаватли бинони ўққа тутгани ҳақида маълумотлар келиб тушлди. ОАВ маълумотига кўра, мазкур уйда “Ҳизбуллоҳ” лидерлари ва Эрон Ислом инқилоби посбонлари корпуси вакиллари тез-тез бўлиб туради. Қароргоҳи Британияда жойлашган Сурия инсон ҳуқуқлари маркази бино ўққа тутилган пайтда икки киши ҳалок бўлгани, уч киши яраланганини билдирган.

БМТ бош котиби Антониу Гутерриш БМТ Хавфсизлик кенгашининг Яқин Шарқдаги вазиятга бағишланиб 2 октябрь куни ўтказилган мажлисида Эроннинг Исроилга қарши ракета ҳужумини кескин қоралашини билдирди.

Эрон 1 октябрь куни Исроилга ракета ёғдирган — мамлакат ҳудудига 180 дан зиёд баллистик ракета отилган эди.

Ўша куннинг ўзида Исроил армияси Ливан чегарасидан ўтиб, у ерда “Ҳизбуллоҳ” радикал гуруҳи тузилмаларини йўқ қилиш мақсадида амалиёт бошлаган. Мазкур гуруҳ АҚШда террор ташкилоти деб тан олинган. Европа Иттифоқи эса “Ҳизбуллоҳ”нинг фақат қуролли қанотини террор ташкилоти деб билади, депутатлари Ливан парламентида ўтирган “Ҳизбуллоҳ” партияси эса, ЕИ фикрича, террор ташкилоти эмас.

Аввалроқ Исроил БМТ бош котиби Антониу Гутерришни “исталмаган шахс” (персона нон грата) деб эълон қилиб, унинг мамлакатга киришини тақиқлаб қўйганди.

“Эроннинг Исроилга қабиҳона ҳужумини дунёдаги қарийб барча мамлакатлар каби сўзсиз қоралай олмаган шахс Исроил ерига қадам босишга лойиқ эмас”, деганди Исроил ташқи ишлар вазири Исраэль Кац бу қарорни изоҳлар экан.

Гутерриш чоршанба куни БМТ Хавфсизлик кенгашида қилган чиқишида Исроилнинг Ливандаги амалиёти ҳақида сўзлар экан, бу борада БМТ ўзининг 2006 йилдаги резолюциясига риоя қилишга чақириши билдирган. Мазкур ҳужжатда БМТ Исроилни Ливандан ўз қўшинларини олиб чиқишга, Ливандаги “Ҳизбуллоҳ” дохил қуролли гуруҳларни эса қуролсизланишга чақирган ҳамда ўз тинчликпарвар кучлари ёрдамида минтақада осойишталикни сақлашни ваъда қилган.

Яқин Шарқдаги можаро эскалациясини муҳокама қилишга бағишланган БМТ Хавфсизлик кенгашининг 2 октябрдаги мажлиси Франция талаби билан ўтказилган.

Исроил БМТ бош котиби Антониу Гутерриш “исталмаган шахс” (персона нон грата) деб эълон қилиб, унинг мамлакатга киришини тақиқлаб қўйди. Бу ҳақда Исроил ташқи ишлар вазири Исраэль Кац билдирди, дея хабар қилди Reuters агентлиги.

“Эроннинг Исроилга қабиҳона ҳужумини дунёдаги қарийб барча мамлакатлар каби сўзсиз қоралай олмаган шахс Исроил ерига қадам босишга лойиқ эмас”, деган Кац.

Биринчи октябрь куни Эрон Исроил ҳудудига 180 дан зиёд баллистик ракета отган. Бу Ливаннинг Эрон томонидан дастакланаётган “Ҳизбуллоҳ” гуруҳи билан Исроил ўртасидаги жанглар эскалацияси манзарасида содир бўлган.

Ракеталарнинг анчагинаси ҳавода уриб туширилган, бироқ кўплаб ракета ракетага қарши мудофаа тизимини ёриб ўтган.

Эрон Исроил томонга отилган ракеталарнинг 90 фоизи нишонга урилганини, Исроил эса ҳеч қаерга шикаст етмаганини иддао қилмоқда. Хабар ёзилаётган пайтгача ҳужум оқибатлари бўйича ҳеч қандай мустақил баҳо эълон қилингани йўқ.

Ҳужумдан сўнг Гутерриш X ижтимоий тармоғида қисқагина қилиб Яқин Шарқдаги можаро “эскалация ортидан эскалация билан” кенгайиб бораётганини қоралаши ҳамда оташкесимга чақириши ҳақида пост қолдирган.

Жанговар ҳаракатлар ҳудудидаги террор гуруҳлари сафига қўшилган Тожикистон фуқароларининг 85 фоиздан кўпроғи Россияда меҳнат муҳожирлигида бўлган ва “ислом мамлакатлари”га Россиядан жўнаб кетишган. Бу ҳақда Тожикистон ИИВ академияси ўқитувчилари Ҳаёт Сафарзода ва Шоҳрух Аҳёзоданинг мақоласида айтилган. Мазкур мақола Тожикистон ИИВ академиясининг “Ёшлар шўроси” (“Шӯрои ҷавонон”) гуруҳида 31 август куни чоп қилинган.

Жиноят ишларини таҳлил қилган мақола муаллифлари тожикистонлик ёшларнинг 90 фоизга яқини Россияда “имомлар тармоғи” ва экстремистик гуруҳлар таъсири остига тушиб қолган, деган хулосага келишган. Бу хулосани текшириб кўриш имкони йўқ, чунки ёшлар ҳали Россияга чиқиб кетмасидан туриб озми-кўпми диндор бўлишган ва ислом ҳақида тушунчага эга бўлишган.

Расмий маълумотларга кўра, “Ислом давлати” гуруҳи ўз сафларига одам чақира бошлаган 2014 йилдан бошлаб 2000 яқин Тожикистон фуқароси Ироқ ва Суриядаги мазкур террор ташкилоти ва бошқа экстремистик ташкилотлар сафини тўлдиришган. Уларнинг кўпчилиги жанговар ҳаракатлар чоғида ҳалок бўлишган, уларнинг хотинлари ва болалари эса Тожикистонга олиб чиқиб кетилган. Ҳозирги пайтда унча кўп бўлмаган сондаги тожикистонлик аёллар ва болалар Ироқ қамоқхоналари ва Суриядаги лагерларда тутиб турилибди.

Тожикистон президенти Эмомали Раҳмон шу йил март ойида руҳонийлар билан учрашув чоғида уч йил ичида мамлакатнинг 24 нафар фуқароси ўнта мамлакатда террор хуружи содир этгани ёки терактга ҳозирланганликда гумонланганини эътироф этган.

Мақола муаллифлари Россиядаги меҳнат муҳожирлари орасида “салафий-ваҳобий” мафкураси таъсири ошгани ва бу Тожикистон “миллий хавфсизлиги учун жиддий хавф” туғдиришини таъкидлашган.

Ҳаёт Сафарзода ва Шоҳрух Аҳёзода мигрантларнинг ота-оналарига, Россиядаги тожик диаспораларига ва Тожикистоннинг расмий ваколатхоналарига мамлакат ичи ва ташқарисида экстремизмга қарши жон-жаҳди билан курашишни тавсия қилишган. Улар мақолада Тожикистондаги диний чекловлар масаласига тўхталишган эмас.

Тожикистонлик ҳуқуқбонлар ва танқидчилар Душанбени диний эркинликларга қаттиқ чекловлар киритганликда, жумладан масжидларни ёпаётганликда, вояга етмаганларнинг масжидларга киришини тақиқлаётганликда, ўсмирларнинг диний таълим олишини ман қилаётганликда ва бошқаларда айблаб келишади.

Ҳар йили Тожикистонлик фуқаролардан 1 миллионга яқини Россияга пул ишлаш учун кетади. Мигрантлар бу мамлакатда меҳнат шароитининг оғирлиги, рейдлар кўпайгани ва куч ишлатар тузилмалар ходимлари томонидан босимга учраётганларидан мунтазам равишда шикоят қилиб келишади.

Эрон расмийлари бир суткага - пайшанба тонгигача - барча авиарейсларни бекор қилишга қарор қилишди. Tasnim агентлигининг хабар қилишича, мазкур қарор “минтақада парвозлар хавфсизлигини таъминлаш учун” қабул қилинган.

Парвозлар бекор қилинганига оид қарор Эрон-Исроил можароси кескин кучайиб кетгани манзарасида эълон қилинди. 1 октябрь оқшомида Эрон Исроилга қарши ракета ҳужумини уюштирган. Маълумотларга кўра, кеча Исроил ҳудудига 180 га яқин ракета отилган.

Теҳрон вакиллари бу ҳужумнинг Исроилга қарши курашда Эрон иттифоқчилари бўлган ҲАМАС гуруҳи (АҚШ ва ЕИда террор ташкилоти деб тан олинган) ва “Ҳизбуллоҳ” (Ливанда ҳам қуролли қанотига эга бўлган, ҳам сиёсий партия бўлган бу гуруҳ АҚШда террор ташкилоти деб тан олинган) лидерларининг ўлимига жавоб эканини билдирган.

Исроил ўз ҳудудига Эрон томонидан берилган зарбага жавоб берилишини ваъда қилган. Айни пайтда Исроил Ливандаги “Ҳизбуллоҳ” объектлари бўйлаб зарбалар беришни ҳамда бир неча кун аввал Ливан жанубида бошланган қуруқликдаги ҳарбий амалиётни давом эттирмоқда.

Аввалроқ Эроннинг ракета зарбалари ва Исроил томонидан муҳтамал жавоб кутилаётгани Яқин Шарқда, шу жумладан Форс кўрфази ҳудудидаги авиаалоқаларда жиддий узилишларга олиб келгани хабар қилинган. Можаро кучайиши ортидан бирданига бир неча авиаширкат ўз авиақатновлари йўналишларини ўзгартиришган ёки рейсларни бекор қилишган. Улар орасида Etihad Airways, Emirates Airlines, Qatar Airways, Flydubai каби авиаширкатлар бор. Улар Ироқ ва Эронга йўналган барча қатновларни бекор қилишган, айрим авиаширкатлар эса Исроил ва Иорданияга ҳам рейсларни тўхтатиб қўйишган.

Таиланддаги автоҳалокатда 20 нафар бола ва уч нафар ўқитувчи нобуд бўлди.

Би-би-си хабарига кўра, мактаб автобуси мамлакат шимолидан пойтахт Бангкокка қайтаётган пайтда унинг олд ғилдираги ёрилиб кетган. Бунинг натижасида ҳайдовчи автобусни бошқаролмай қолган, машина тўсиққа урилиб, ёниб кетган.

Бангкокдан 100 километр нарида содир бўлган мазкур ҳодиса чоғида 12 нафар бола, уч нафар мактаб ходими ва ҳайдовчи омон қолгани айтилмоқда. Автоҳалокатдан соғ чиққан 15 киши турли жароҳатлар билан касалхонага етказилган.

Таиланд транспорт вазири автобусга сиқилган табиий газ тўлдирилган баллонлар ўрнатилганини билдирган. Хабарномада айтилишича, бундай жиҳоздан фойдаланиш ўта хатарли бўлиши мумкин.

Автобуснинг олд қисмида чиққан ёнғин туфайли автоҳалокат қурбонларидан беш боланинг жасади таниш қийин ҳолатга келган. Автоҳалокат чоғида болалар инстинктив равишда салоннинг орқа томонига отилишган, бироқ ундан чиқишга улгуролмай қолишган.

Исроил армияси 1 октябрь оқшомида Эрон Исроил ҳудудига ракеталар билан зарба бергани ҳақида маълум қилди. Тинч аҳоли вакилларига пана жойларга яшириниш буюрилган.

“Бир муддат олдин Эрондан Исроил давлати томонга ракеталар учирилган. Қўмондонлик мамлакатнинг турли ҳудудларида аҳолини қутқариш учун қўлланма тарқатди. ЦАХАЛ тинч аҳоли ҳимояси учун зарур бўлган барча чораларни кўрмоқда”, дейилган Исроил ҳарбийлари томонидан ёйинланган илк хабарномалардан бирида.

Эрон давлат телевидениеси томонидан ёйинланган Ислом инқилоби посбонлари корпуси (ИИПК) баёнотида Исроил тарафига “ўнлаб ракета” учирилгани, зарба нишони Тель-Авив атрофидаги учта ҳарбий база экани айтилган. ИИПК, агар Исроил бу ҳужумга жавоб бергудек бўлса, Теҳрон янги ҳужумни амалга оширишидан огоҳлантирган. Эронлик юқори лавозимли мулозим Reuters агентлигига ракета отиш ҳақидаги буйруқ мамлакат олий раҳбари оятуллоҳ Али Хоманаий томонидан берилганини билдирган. “Унинг ўзи хавфсиз ерда”, дея қўшимча қилган Reuters суҳбатдоши.

Эрон раҳбарияти Исроилга берилган ракета зарбасини АҚШ ва ЕИда террор ташкилоти деб тан олинган Ғазодаги ҲАМАС гуруҳи ҳамда Ливандаги “Ҳизбуллоҳ” гуруҳи лидерлари ўлими учун қасос деб атаган. “Ҳизбуллоҳ” қуролли гуруҳ бўлиш билан бирга сиёсий партия ҳам бўлиб ҳисобланиб, у Ливан жанубидаги шиа мазҳабига мансуб аҳоли яшовчи ҳудуднинг катта қисмини назорат қилади.

ЦАХАЛ (Исроил армияси) вакили Даниэль Хагари ҳарбийлар “мудофаа учун ҳам, ҳужум учун ҳам юксак жанговар ҳозирлик ҳолатида” эканини билдирган.

Бу ҳужумга жавоб қайтарилишини қайд этган Хагари: “Бизда режалар бор, биз қаерда ва қачон зарур деб билсак, ўша ерда ва ўша пайтда ҳаракатга киришамиз”, дея урғулаган. У Исроил ҳарбий-ҳаво кучлари Яқин Шарқ минтақасида “тўла қувват билан ҳаракат қилиб, шиддатли зарбалар бериш”да давом этишини қўшимча қилган.

Исроил бош вазири Бинямин Нетаняҳу ракета зарбалари ҳақида гапира туриб, Эрон “катта хатога йўл қўйди ва бунинг учун товон тўлайди”, дея билдирган.

“Биз ўзимиз белгилаган қоидаларга риоя қиламиз: ким бизга ҳужум қилса, биз ҳам унга ҳужум қиламиз”, деган Нетаняҳу чоршанбага ўтар кечаси Исроил ҳукумати мажлисини оча туриб.

Эроннинг ISNA ахборот агентлиги 1 октябрь оқшомида Эрон Исроилга ҳужум ортидан Теҳрон узра ҳаво ҳудудини ёпиб қўйгани ҳақида хабар қилди. Эрон пойтахти аэропортидаги рейслар чоршанба куни соат 10 гача бекор қилинган.

Исроил армияси радиоси маълумотига кўра, Эрондан Исроилга жами 200 га яқин ракета учирилган. Кейинроқ ЦАХАЛ Исроил томонидан тақрибан 180 та ракета отилганини қайд этган. Иддаога кўра, ракеталарнинг катта қисми Исроил кучлари томонидан АҚШ қўмондонлиги билан ҳамкорликда уриб туширилган. Яқин Шарқ минтақасида қўним топган АҚШ эсминецлари яқинланиб келаётган Эрон ракеталарига қарши тутувчи ракеталар учириб, Исроил мудофаасини дастаклади, дея маълум қилган АҚШ ҳукумати.

Ишлаётган ҳавога қарши мудофаа тизими овозлари Қуддус, Тель-Авив, Ашкелон ва бошқа шаҳарларда эшитилиб турган.

Reuters агентлигининг Оқ уй Миллий хавфсизлик кенгаши маълумотига таянган ҳолда хабар қилишича, АҚШ президенти Жо Байден Қўшма Штатлар Қуролли кучларига Эрон ракеталаридан ҳимояланишда Исроилга ёрдам бериш ва Исроилга йўналган ракеталарни уриб тушириш ҳақида топшириқ берган.

Эроннинг ракета ҳужумлари давом этаётган пайтда Ўзбекистоннинг Исроилдаги элчихонаси бу мамлакатда истиқомат қилаётган ўзбекистонликларга “тезкор эҳтиёт чораларини кўриш” тавсияси билан чиқди.

Элчихона Исроилдаги ўзбекистонликларга, жумладан ракета ҳужумлари пайтида тезлик билан бомба бошпаналарига кириш, Исроил ҳукумати ва Ўзбекистон элчихонаси расмий хабарларини кузатиб бориш, Исроил фронторти қўмондонлиги билдиришномалари ва огоҳлантиришларига амал қилиш, шахсини тасдиқловчи ҳужжатлар ва Ўзбекистон элчихонасининг алоқа маълумотларини доимо ўзи олиб юришни тавсия қилган.

Кейинроқ ЦАХАЛ ракета ҳужуми тугагани ҳақида хабар тарқатган. “Вазиятни баҳолаш якунларига кўра аҳолига бутун мамлакат бўйлаб ҳимояланган бошпаналарни тарк этишга рухсат беришга қарор қилинган”, дея қайд этган Исроил қўмондонлиги.

Исроил тезкор хизматларига кўра, Эрон томонидан уюштирилган ракета зарбалари натижасида бирор-бир кишининг жиддий жароҳат олганига оид маълумот келиб тушмаган. Исроил миллий тиббий хизмати вакиллари Тель-Авивда икки киши енгил жароҳат олгани, яна бир неча фуқаро пана жойга кетиш йўлида хавфли бўлмаган жароҳатлар олганини маълум қилишган.

Бунгача АҚШ президенти маъмуриятидаги манба Вашингтон Эрон томонидан Исроилга баллистик ракета зарбаси беришга ҳозирланаётгани ҳақида маълумотлар борлигини билдирган эди. АҚШ маъмурияти вакиллари Исроил ҳудудига бевосита ҳарбий ҳужум Теҳрон учун жиддий оқибатларга сабаб бўлишини урғулашган.

БМТ бош котиби Антониу Гутерриш Эрон Исроилга ракеталар отганидан кейин қилган чиқишида “эскалация ортидан эскалация”ни қоралашини айтган.

“Бу бас қилиниши керак. Бизга оташкесим мутлақо зарур”, дея урғулаган Гутерриш.

Исроилга қарши ҳужум Европа Иттифоқи раҳбарияти томонидан ҳам қораланган. Еврокомиссия раисининг ўринбосари Жозеп Боррель ЕИ Эроннинг Исроилга қарши зарбасини “қатъиян” қоралашини урғулаган.

“Ҳужумлар ва қасосларнинг хатарли давраси назоратдан чиқиб кетиши мумкин. Бутун минтақа бўйлаб зудлик билан ўт очиш тўхтатилиши зарур”, дея қўшимча қилган Боррель X ижтимоий тармоғи орқали ёйинланган постида.

Нидерландиянинг собиқ бош вазири Марк Рютте расман НАТО бош котиби лавозимида иш бошлади. У 2014 йилдан буён ташкилотга раҳбарлик қилиб келган Йенс Столтенберг ўрнига келди.

Рютте НАТО бош котиби лавозимида ишлар экан, асосий эътиборини учта устувор йўналиш – Шимолий Атлантика иттифоқи мудофаасини кучайтириш, Украинани дастаклаш ва бошқа мамлакатлар билан ҳамкорликни мустаҳкамлашга қаратишини билдирган.

Рютте Украинанинг НАТОга кириши муддатини яқинлаштиришга ваъда берган. Унга кўра, кучли ва мустақил Украинасиз Европа хавфсиз бўлолмайди. Рютте НАТОга аъзо мамлакатлар шу йил июль ойида Вашингтонда бўлиб ўтган саммитда Киев олдида олинган мажбуриятларини бажаришлари лозимлиги, чунки “Украинанинг ҳақли жойи НАТОда” эканини қайд этган.

Аввалроқ Politico нашри НАТО мамлакатларининг барча элчилари Рютте номзодини маъқуллаганлари, сўнггилардан бўлиб уни Словакия ва Венгрия ҳам қўллагани ҳақида ёзган эди. Бир неча ой давомида Рютте номзодини дастаклашга рози бўлмай юрган Венгрия бош вазири Виктор Орбанга Будапешт Украинани дастаклаш бўйича НАТО фаолиятида иштирок этишдан бош тортиши мумкинлиги ваъда қилинган.

Рюттенинг НАТО бош котиби лавозимидаги асосий вазифаси ҳарбий иттифоққа аъзо барча мамлакатлар учун мудофаа харажатларини ЯИМнинг 2 фоизига қадар ошириш бўлиши айтилмоқда. НАТО маълумотига кўра, ҳарбий харажатлар бўйича кўзланган кўрсаткичга ҳозиргача ташкилотга аъзо 32 та мамлакатдан 23 тасигина эришган, холос.

2010 йил октябридан жорий йил июлигача Нидерландия бош вазири лавозимида ишлаган Марк Рютте Россиянинг танқидчиси бўлиб, доим Украинани дастаклаб келган.