AQSH prezidenti Jo Bayden Rossiya muxolifati yetakchisi Aleksey Navalniyning qamoqxonadagi o‘limi haqidagi xabarlarga munosabat bildirdi.
"Ishonchingiz komil bo‘lsin, Putin Navalniyning o‘limida aybdor. Bu Putin va uning rejimi shafqatsizligining yana bir dalilidir. U o‘z xalqiga qarshi dahshatli jinoyatlar sodir etmoqda", dedi Amerika prezidenti Oq uyda bo‘lib o‘tgan matbuot anjumanida. U Navalniyni jasorati unutilmaydigan “prinsipial odam” deb atadi.
Aleksey Navalniyning «Qutb bo‘risi» koloniyasida vafot etgani haqidagi ma’lumot 16-fevral kuni tushdan keyin Yamal-Nenets avtonom okrugi Federal Jazoni ijro etish xizmati bo‘limi tomonidan tarqatildi.
Muxolifatchining o‘limiga qon quyqasining yorilishi sabab bo‘lgani haqida taxminlar ilgari surilgan.
17-fevral kuni Navalniy safdoshlari uning o‘limini tasdiqlashdi, ammo jasadning qayerdaligi hozircha noma’lum.
Navalniyning advokati Yamal-Nenets avtonom okrugiga uchib ketdi. "Agar rost bo‘lsa, bu "Navalniy o‘ldi" deyilmaydi, balki "Putin Navalniyni o‘ldirdi" deyiladi", deb yozdi rossiyalik muxolifatchining hammaslagi Leonid Volkov ijtimoiy tarmoqda.
Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy bu xabarga deyarli bir zumda munosabat bildirdi. "Uni Putin o‘ldirgani aniq. Xuddi shu qo‘llar bilan qiynoqqa solingan minglab odamlar kabi. Putin o‘z mavqeini saqlab qolish uchun kim o‘lishi kerakligi bilan qiziqmaydi. Shuning uchun ham uning hech narsasi qolmasligi kerak, hamma narsasini yo‘qotishi kerak.
Hammasini yutqazadi va hammasi uchun javob beradi”, dedi Berlinda bo‘lgan Ukraina rahbari Germaniya kansleri Olaf Shols bilan qo‘shma matbuot anjumanida. Sholsning o‘zi Aleksey Navalniy “jasorati uchun o‘z hayoti bilan tovon to‘laganini” aytdi.
Rossiya Federal Jazoni ijro etish xizmati xabariga Parijda ham munosabat bildirildi. "Hozirgi Rossiyada erkin ruhli odamlar Gulagga jo‘natiladi va o‘limga mahkum qilinadi. Men Aleksey Navalniy xotirasini, uning fidoyiligi va jasoratini hurmat qilaman. Uning oilasi, yaqinlari va rus xalqiga ta’ziya bildiraman", deb yozdi Fransiya prezidenti Emmanuel Makron ijtimoiy tarmoqlarida.
Putinning matbuot kotibi Dmitriy Peskov G‘arb yetakchilarining Navalniyning taxminiy o‘limi haqidagi bayonotlarini “mutlaqo quturgan, mutlaqo nomaqbul” deb atadi. Uning aytishicha, “Qutb ukkisi”da sodir bo‘lgan voqea haqida Putinga xabar berilgan. Peskovning so‘zlariga ko‘ra, Kreml Navalniyning o‘limi sabablari haqida hech narsa bilmaydi, chunki bularning barchasi Federal Jazoni ijro etish xizmati vakolatiga kiradi.
Aleksey Navalniyning o‘limi haqidagi xabar, shuningdek, uning jamiyat va Kreml uchun oqibatlari haqidagi xabarni siyosatshunos Boris Pastuxov Nastoyashcheye Vremya efirida sharhladi.
– Navalniyga kelsak, uning bugun jismonan o‘ldirilganiga ishonishimga asos yo‘q. Qon ivishi haqidagi versiya haqiqat bo‘lishi mumkin. Lekin bu qotillik yuz bermadi deyish uchun asos bermaydi. Birinchidan, ular allaqachon uni zaharlash orqali o‘ldirishga harakat qilishgan. Ikkinchidan, o‘lim ehtimoli yuqori bo‘lgan sharoit yaratildi. Insonni shunday xastalikdan keyin qamoqqa tashlash, eng dahshatli qamoqlardan biriga joylashtirish...
Bu rasmiylar uchun noqulay vaqtda sodir bo‘lganida men hech qanday ziddiyat ko‘rmayapman. Ular Navalniy istalgan vaqtda, saylovdan oldin yoki keyin o‘lishi mumkin bo‘lgan vaziyatni yaratdilar.
– Aleksey Navalniyning ehtimoliy o‘limi Rossiya kelajagi uchun nimani anglatadi? Biz turli shaharlarda gullar bilan xotirlash tadbirlarini ko‘ryapmiz.
– Bu Nadejdin bilan bo‘lgan voqea haqida. Siyosiy qotilliklarni, mamlakatda sodir bo‘layotgan voqealarni qo‘llab-quvvatlamaydiganlar ko‘pligini bilamiz. Bu ularning barrikadalarga borishlarini anglatadimi? Albatta yo‘q.
2021-yil yanvarida Rossiyaga qaytganidan so‘ng darhol hibsga olingan Navalniy ustidan sud bo‘ldi va u koloniyaga jo‘natilgan. Shu vaqt ichida u 27 marta jazo kamerasiga jo‘natilgan. Rossiya va xorij OAVlari uning hibsda saqlangan sharoitlari, boshqa joyga ko‘chirilishi va sharoiti haqida yozgan. Nega mashhurlik muxolifatchiga yordam bermadi, deb so‘radi Nastoyashcheye Vremya siyosatshunos Mixail Komindan.
– Ommaviy axborot vositalari va jamoatchilik e’tibori Rossiyadagi siyosiy mahbuslar uchun qamoqda qiynoqqa solinmaslik kafolati hisoblanadi. Ammo Aleksey Navalniy misolida bu ishlamadi. Qamoqda qiynoqqa solmaslik nimani anglatadi? Bu degani, ular sizni boshqa mahbuslarni urgandek urishmaydi. Rossiyalik siyosiy mahbuslar odatda qiynoqlarning bu klassik turidan immunitetga ega, ammo ular boshqacha tarzda azoblanadi. Ular uchun chidab bo‘lmas sharoitlar yaratilib, ularning sog‘lig‘iga putur etkaziladi. Shu ma’noda Rossiya tizimi sovet Gulag tizimidan unchalik farq qilmaydi.
Gulagning maqsadi siyosiy raqibni yoki siyosiy norozi odamni tezda o‘ldirish emas, balki uni uzoq yillar davomida uzoqda ixotalab turish edi. Uning sog‘lig‘iga putur yetkazish, oxir-oqibat odamni og‘ir sharoitlar tufayli yuzaga keladigan turli asoratlardan o‘ldirish. Rossiyada qamoqxona tibbiyoti qiynoq elementlaridan biri bo‘lgan tarzda tuzilgan.
Navalniyning o‘limi haqidagi xabarlarga Rossiyada ham, butun dunyoda ham minglab odamlar munosabat bildirdi. Rossiyada siyosiy qatag‘on qurbonlari yodgorliklariga gullar olib kelindi. Chet elda, jumladan Riga, Praga, Tel-Aviv, Syurix, Amsterdam va Buenos-Ayresda Rossiya elchixonasida gullar, shamlar, siyosatchining fotosuratlari va undan iqtiboslar yozilgan plakatlar qoldirildi.
Bir guruh faollar Rossiyaning Toshkentdagi elchixonasi hamda Toshkentdagi siyosiy qatag‘on qurbonlari xotirasiga ochilgan "Shahidlar xotirasi" xiyoboniga Navalniyning surati va gullarni qo‘yishgan.
