Vatanida ish topa olmagan millionlab Markaziy osiyoliklar yillar davomida Rossiyaga ish izlab ketishga majbur bo‘ldi.
Biroq, Rossiya iqtisodiyoti turg‘unligi va muhojirlarga qarshi hujumlar ko‘payishi Markaziy osiyolik ishchilarni Sharqiy Osiyo va G‘arbdan ish qidirishga undamoqda.
Ish haqi odatda Rossiyaga qaraganda yuqori bo‘lsa-da, migrantlar yangi qiyinchiliklarga duch kelishmoqda. Ishdan-ishga o‘tish ancha mushkul va ko‘pchilik til to‘siqlari hamda madaniy farqlar sababli qiynalmoqda.
Sanat Jusupbek 2017-yilda vatani Qozog‘istondan Janubiy Koreyaga yaxshi maoshli ish izlab ko‘chib o‘tgan. Ammo bu mamlakatdagi davom etayotgan siyosiy inqiroz va iqtisodiyotning sekinlashuvi uning daromadlariga salbiy ta’sir qildi.
"Mijozlardan buyurtmalar kamaydi, maoshim pasaydi va migrantlarga qarshi politsiya reydlari ko‘paydi," deydi poytaxt Seul yaqinida yuk tashuvchi bo‘lib ishlaydigan Jusupbek.
33 yoshli yigit yo‘qotishlarini qoplash uchun zavodda noqonuniy ravishda qo‘shimcha ish olganini aytdi.
Qiyinchiliklarga qaramay, u 2024-yil ikkinchi yarmida sekin o‘sish sharoitida milliy valyuta qiymati dollarga nisbatan 10 foizga tushgan Qozog‘istonga qaytishni rejalashtirmayapti.
Qattiqroq qoidalar va ko‘paygan firibgarliklar
O‘nlab yillar davomida Rossiya Markaziy Osiyodan kelgan ishchilar uchun asosiy manzil bo‘lib kelgan, chunki bu mintaqada yosh aholi zaif iqtisodiyotlardan o‘sib chiqqan.
Ammo ortib borayotgan qo‘rquv va iqtisodiy noaniqlik Rossiyaning Markaziy osiyoliklar uchun jozibadorligini pasaytirdi.
2022-yilda Rossiyaning Ukrainaga keng ko‘lamli bostirib kirishi xalqaro sanksiyalarga olib keldi, iqtisodiyotga zarba berdi va rubl qiymatini tushirdi.
Shu bilan birga, Rossiya mart oyida Moskva yaqinidagi konsert zaliga uyushtirilgan teraktdan so‘ng o‘n minglab Markaziy Osiyolik muhojirlarni deportatsiya qildi yoki ularning kirishini taqiqladi.
Yaqinda o‘zbekistonlik mehnat migranti dekabr oyida Moskvada rossiyalik generalni o‘ldirganlikda ayblangach, Rossiyadagi Markaziy osiyolik muhojirlar orasida qo‘rquv va vahima yana kuchaydi.
Ba’zi Markaziy osiyoliklar deportatsiyadan qo‘rqib va iqtisodiy kelajagidan xavotirlanib, Rossiyani o‘z ixtiyorlari bilan tark etmoqda.
Markaziy osiyolik migrantlar orasida mashhur bo‘lgan Janubiy Koreyaga ishlash uchun borayotganlar soni ortmoqda. So‘nggi yillarda bu Sharqiy Osiyo davlati xorijiy ishchilar qabulini ko‘paytirdi.
O‘zbekiston Markaziy banki dekabr oyida e’lon qilgan ma’lumotlarga ko‘ra, Janubiy Koreyadan o‘zbekistonlik mehnat migrantlari tomonidan yuborilgan pul o‘tkazmalari 70 foizga oshgan. 2024-yilning dastlabki 10 oyida pul o‘tkazmalari 450 million dollardan oshgani qayd etilgan.
Rossiyadan yuborilgan pul mablag‘lari hamon O‘zbekistonga jo‘natilgan jami 12,6 milliard dollarlik pul o‘tkazmalarining 78 foizini tashkil etmoqda.
O‘zbekiston Migratsiya xizmati ma’lumotlariga ko‘ra, hozirda Janubiy Koreyada 100 mingga yaqin o‘zbekistonlik mehnat qilmoqda.
Biroq Migratsiya xizmati dekabr oyidagi xabarida fuqarolarni ogohlantirdi: mamlakatda noqonuniy yashayotgan va ishlayotgan 9 mingga yaqin fuqaro tufayli Janubiy Koreyada ishlash uchun belgilangan kvota "jiddiy" xavf ostida qolishi mumkin.
Qirg‘iziston tashqi ishlar vaziri Jeyenbek Kulubayev esa 30-dekabr kuni Rossiyada 350 mingga yaqin qirg‘iz fuqarosi ro‘yxatdan o‘tganini ma’lum qildi. 2023-yilda bu ko‘rsatkich 600 mingni tashkil etgandi.
Markaziy osiyolik ishchilarning G‘arbga ko‘chishi ham ortib bormoqda.
Ammo bu tendensiya migrantlar Yevropa Ittifoqi va Qo‘shma Shtatlarda va’da qilingan ish evaziga katta miqdordagi pullarni to‘lashga majbur bo‘lgan firibgarliklar bilan birga kelmoqda.
O‘zbekistonning Buxoro shahrida yashovchi Bahodir oktyabr oyida shunday firibgarlik qurboniga aylandi. U Facebook'da oylik maoshi 3500 dollardan ortiq bo‘lgan Chexiyada avtobus haydovchisi bo‘lib ishlash taklif qilingan e’lonni ko‘rib qoldi.
U ish haqida so‘raganida, o‘zini Czech Power Consulting xodimi Elina Borzikova deb tanishtirgan ayol viza va sug‘urta uchun oldindan to‘lov qilish kerakligini aytdi. Ayol bu odatiy amaliyot ekanligini va u ishga kirishganida pulini qaytarib olishini ta’kidlagan.
Biroq Bahodir pulni o‘tkazganidan so‘ng ayol bilan boshqa bog‘lana olmadi. Chexiya politsiyasi va O‘zbekistondagi Chexiya elchixonasiga murojaat qilganiga qaramay, u hali ham yuborgan taxminan 1000 yevroni (1100 dollar) qaytarib olgani yo‘q.
Yana bir o‘zbekistonlik Doston Mustafoyev o‘zini ikki kishi aldagani, 20 ming dollar yo‘qotganini aytdi. Uning so‘zlariga ko‘ra, ulardan biri uzoq qarindoshi bo‘lib, unga Qo‘shma Shtatlarda ishlash vizasi va ish o‘rni va’da qilgan.
U bu odamlar bilan O‘zbekistonning Samarqand shahrida uchrashib, ularga pulni naqd topshirgan, biroq keyin o‘sha odamlarni ham, pulini ham qayta ko‘rmagan.
"Men Turkiyada ishlab, oyiga 700-800 dollar topardim. [Ular menga] Amerikada bir yilda Turkiyada 10 yilda topadigan pulimni topishim mumkinligini aytishdi," deydi Mustafoyev.
