АҚШ президенти Жо Байден Россия мухолифати етакчиси Алексей Навальнийнинг қамоқхонадаги ўлими ҳақидаги хабарларга муносабат билдирди.
"Ишончингиз комил бўлсин, Путин Навальнийнинг ўлимида айбдор. Бу Путин ва унинг режими шафқатсизлигининг яна бир далилидир. У ўз халқига қарши даҳшатли жиноятлар содир этмоқда", деди Америка президенти Оқ уйда бўлиб ўтган матбуот анжуманида. У Навальнийни жасорати унутилмайдиган “принципиал одам” деб атади.
Алексей Навальнийнинг «Қутб бўриси» колониясида вафот этгани ҳақидаги маълумот 16 февраль куни тушдан кейин Ямало-Ненец автоном округи Федерал Жазони ижро этиш хизмати бўлими томонидан тарқатилди.
Мухолифатчининг ўлимига қон қуйқасининг ёрилиши сабаб бўлгани ҳақида тахминлар илгари сурилган.
17 февраль куни Навальний сафдошлари унинг ўлимини тасдиқлашди, аммо жасаднинг қаердалиги ҳозирча номаълум.
Навальнийнинг адвокати Ямало-Ненец автоном округига учиб кетди. "Агар рост бўлса, бу "Навальний ўлди" дейилмайди, балки "Путин Навальнийни ўлдирди" дейилади", деб ёзди россиялик мухолифатчининг ҳаммаслаги Леонид Волков ижтимоий тармоқда.
Украина президенти Владимир Зеленский бу хабарга деярли бир зумда муносабат билдирди. "Уни Путин ўлдиргани аниқ. Худди шу қўллар билан қийноққа солинган минглаб одамлар каби. Путин ўз мавқеини сақлаб қолиш учун ким ўлиши кераклиги билан қизиқмайди. Шунинг учун ҳам унинг ҳеч нарсаси қолмаслиги керак, ҳамма нарсасини йўқотиши керак.
Ҳаммасини ютқазади ва ҳаммаси учун жавоб беради”, деди Берлинда бўлган Украина раҳбари Германия канцлери Олаф Шольц билан қўшма матбуот анжуманида. Шольцнинг ўзи Алексей Навальний “жасорати учун ўз ҳаёти билан товон тўлаганини” айтди.
Россия Федерал Жазони ижро этиш хизмати хабарига Парижда ҳам муносабат билдирилди. "Ҳозирги Россияда эркин руҳли одамлар Гулагга жўнатилади ва ўлимга маҳкум қилинади. Мен Алексей Навальний хотирасини, унинг фидойилиги ва жасоратини ҳурмат қиламан. Унинг оиласи, яқинлари ва рус халқига таъзия билдираман", деб ёзди Франция президенти Эммануэл Макрон ижтимоий тармоқларида.
Путиннинг матбуот котиби Дмитрий Песков Ғарб етакчиларининг Навальнийнинг тахминий ўлими ҳақидаги баёнотларини “мутлақо қутурган, мутлақо номақбул” деб атади. Унинг айтишича, “Қутб уккиси”да содир бўлган воқеа ҳақида Путинга хабар берилган. Песковнинг сўзларига кўра, Кремль Навальнийнинг ўлими сабаблари ҳақида ҳеч нарса билмайди, чунки буларнинг барчаси Федерал Жазони ижро этиш хизмати ваколатига киради.
Алексей Навальнийнинг ўлими ҳақидаги хабар, шунингдек, унинг жамият ва Кремль учун оқибатлари ҳақидаги хабарни сиёсатшунос Борис Пастухов Настояшчее Время эфирида шарҳлади.
– Навальнийга келсак, унинг бугун жисмонан ўлдирилганига ишонишимга асос йўқ. Қон ивиши ҳақидаги версия ҳақиқат бўлиши мумкин. Лекин бу қотиллик юз бермади дейиш учун асос бермайди. Биринчидан, улар аллақачон уни заҳарлаш орқали ўлдиришга ҳаракат қилишган. Иккинчидан, ўлим эҳтимоли юқори бўлган шароит яратилди. Инсонни шундай хасталикдан кейин қамоққа ташлаш, энг даҳшатли қамоқлардан бирига жойлаштириш...
Бу расмийлар учун ноқулай вақтда содир бўлганида мен ҳеч қандай зиддият кўрмаяпман. Улар Навальний исталган вақтда, сайловдан олдин ёки кейин ўлиши мумкин бўлган вазиятни яратдилар.
– Алексей Навальнийнинг эҳтимолий ўлими Россия келажаги учун нимани англатади? Биз турли шаҳарларда гуллар билан хотирлаш тадбирларини кўряпмиз.
– Бу Надеждин билан бўлган воқеа ҳақида. Сиёсий қотилликларни, мамлакатда содир бўлаётган воқеаларни қўллаб-қувватламайдиганлар кўплигини биламиз. Бу уларнинг баррикадаларга боришларини англатадими? Албатта йўқ.
2021 йил январида Россияга қайтганидан сўнг дарҳол ҳибсга олинган Навальний устидан суд бўлди ва у колонияга жўнатилган. Шу вақт ичида у 27 марта жазо камерасига жўнатилган. Россия ва хориж ОАВлари унинг ҳибсда сақланган шароитлари, бошқа жойга кўчирилиши ва шароити ҳақида ёзган. Нега машҳурлик мухолифатчига ёрдам бермади, деб сўради Настояшчее Время сиёсатшунос Михаил Коминдан.
– Оммавий ахборот воситалари ва жамоатчилик эътибори Россиядаги сиёсий маҳбуслар учун қамоқда қийноққа солинмаслик кафолати ҳисобланади. Аммо Алексей Навальний мисолида бу ишламади. Қамоқда қийноққа солмаслик нимани англатади? Бу дегани, улар сизни бошқа маҳбусларни ургандек уришмайди. Россиялик сиёсий маҳбуслар одатда қийноқларнинг бу классик туридан иммунитетга эга, аммо улар бошқача тарзда азобланади. Улар учун чидаб бўлмас шароитлар яратилиб, уларнинг соғлиғига путур етказилади. Шу маънода Россия тизими совет Гулаг тизимидан унчалик фарқ қилмайди.
Гулагнинг мақсади сиёсий рақибни ёки сиёсий норози одамни тезда ўлдириш эмас, балки уни узоқ йиллар давомида узоқда ихоталаб туриш эди. Унинг соғлиғига путур етказиш, охир-оқибат одамни оғир шароитлар туфайли юзага келадиган турли асоратлардан ўлдириш. Россияда қамоқхона тиббиёти қийноқ элементларидан бири бўлган тарзда тузилган.
Навальнийнинг ўлими ҳақидаги хабарларга Россияда ҳам, бутун дунёда ҳам минглаб одамлар муносабат билдирди. Россияда сиёсий қатағон қурбонлари ёдгорликларига гуллар олиб келинди. Чет элда, жумладан Рига, Прага, Тел-Авив, Цюрих, Амстердам ва Буэнос-Айресда Россия элчихонасида гуллар, шамлар, сиёсатчининг фотосуратлари ва ундан иқтибослар ёзилган плакатлар қолдирилди.
Бир гуруҳ фаоллар Россиянинг Тошкентдаги элчихонаси ҳамда Тошкентдаги сиёсий қатағон қурбонлари хотирасига очилган "Шаҳидлар хотираси" хиёбонига Навальнийнинг сурати ва гулларни қўйишган.
Форум