Ўзбекистон Бош вазири Абдулла Арипов 27 ноябрь куни имзолаган қарор¸ Озодликка мурожаат қилган айрим фермерларга кўра¸ “деҳқон оғзидаги сўнгги ош”ни тортиб олишга асос бўлиши мумкин.
Тошкент вилоятидаги айрим фермерларнинг айтишича¸ ҳафта сўнггида вилоят ҳокимлиги ва прокуратураси томонидан ўтказилган мажлисларда¸ жорий йил ëзида ғалла бўйича тузилган шартноманинг бекор қилингани айтилган ва гектаридан 40 центнердан кам ҳосил оладиган бўлса¸ фермерлардан ерни ҳозирнинг ўзидаëқ топшириб қўйиш талаб қилинган.
Бош вазир имзолаган қарорга биноан 2019 йили суғориладиган майдонларнинг ҳар гектаридан 40 центнердан кам ҳосил олишни “ерга нисбатан хиёнат” деб баҳоланади.
Тошкент вилоятидан Озодликка телефон қилган айрим фермерлар¸ шу кунлардаги саросимали кайфият боис¸ ўз исм-шарифлари тугул¸ районлари номи тилга олинишини истамадилар.
Тошкентлик фермерлардан бирига кўра¸ унинг туманида ҳафта охирида 20 га яқин фермер ерни топшириш ҳақида ариза ëзган. Бу хабарни инкор қилмаган айни туман ҳокимлиги расмийси¸ “ерни топшириш учун фермер аввал давлатдан қарзини тийин-тийинигача тўлаб қўйиши шартлиги” боис¸ ҳозирча қанча фермер 27 ноябрь кунги қарордан кейин ерни топширишни уддалай олишини айтишнинг имкони йўқлигини билдирди.
Қарор ижросига киришилди
Озодликка Тошкент вилоятининг ғаллачи туманларидан биридаги фермернинг хабар қилишича¸ шанба кечқурун¸ якшанба эрталаб туман фермерлари аввалига прокурор¸ сўнгра эса¸ ҳоким ўтказган мажлисга чақиртирилган.
“Бу мажлисда роса дағдаға-пўписа бўлди. Кейинги йилдан ғалла¸ айниқса¸ буғдойнинг охирги килосигача давлатга топширасан¸ дейишди. Ҳозиргача шартномада ернинг аҳволига қараб¸ гектаридан 22 центнердан ҳосил олишга рухсат бор эди. Ундан ошгани фермернинг ўзига қоларди. Пахта фермер учун зиëн¸ ундан фойда кўрмайди¸ аксинча¸ қарз билан чиқади. Фермерни боқиб турган шу ғалла¸ буғдой эди. Давлат планидан ошганини сотиб қарзини узарди¸ буғдойни ишчиларига берарди¸ улар ун қилиб¸ қишдан чиқарди. Ҳозир оғзидаги охирги ошигаям чанг солиб¸ 40 центнердан кам ҳосил олсанг¸ ерни оламан¸ қамайман¸ деяпти¸ ундан оширганингниям¸ ўзим оламан деяпти”¸ деб изоҳлади Бош вазир қарори юзасидан ҳокимият тизимлари ўтказган мажлисларда айтилган гаплар моҳиятини тошкентлик фермер.
Бу ва Озодлик гаплашган бошқа фермерлар¸ айни кунларда бир кило буғдой нархи бозорда 2000-2500 сўм (вилоятига қараб) бўлиб тургани¸ давлат эса¸ келаси ҳосил учун нархни 1200 сўмдан белгилаганини айтади.
“40 центнердан оширсанг¸ 10 фоиз¸ 20 фоиз устама нарх билан сотиб оламан¸ деяпти. Биринчидан¸ профессорни олиб келсаям¸ ҳосилдорликни ошириб бўлмайдиган ерлар бор. Иккинчидан¸ ўтган йили қурғоқчилик кучли бўлди¸ ғалла ҳосили яхши бўлмади. Бу йил яхши бўлишига кафолат йўқ¸ бунинг устига¸ сув масаласи оғир. Учинчидан¸ ўз ëнидан дори солиб¸ ўғит бериб етиштирган тақдирдаям¸ килосини давлат 1300¸ нари борса¸ 1500 га олади. Бозор билан ўртадаги фарқни ўзингиз ҳисоблаб кўраверинг”¸ дейди фарғоналик фермерлардан бири.
“Фермерликни ташлайман деган кўпайди”
Озодлик гаплашган фермерларнинг кўпчилиги¸ 2018 йил кузига келиб ҳукумат юрғизаëтган қишлоқ хўжалик сиëсатининг фермер елкасига юкланган босими янада кучайгани ва бу қарор¸ шундоқ ҳам қарздорга чиқарилиб¸ бор-будидан айрилаëтган фермерлар аҳволини янада оғирлаштирганини таъкидлади.
“Бу йиғилиш тугаганидан сўнг районимизда танилган илғор фермер сразу ариза ëзди¸ "ерини олса ола қолсин¸ бу кетишда турмага кетаман”¸ деб. Бошқалари уйига бориб маслаҳат қилиб ариза ëзишаяпти. Аниқ сонини билмайман¸ 300 дан ошиқ фермери бор бизнинг районда 20 га яқин фермер ариза ëзди¸ деб эшитдим. Биттаси ҳатто ҳокимиятдагиларга бориб¸ “дастурхон ташкил қилиб бераман¸ олинглар шу ерни” деди. У ëқ-бу ëқдан эшитишимча¸ бу фақат бизнинг район ëки вилоятда эмас¸ бутун Ўзбекистон бўйича бошланипти”¸ дейди Тошкент вилоятидаги бу фермер.
Озодлик ихтиëрида¸ ҳукуматнинг 27 ноябрь кунги қарори муносабати билан ерни топширишга аҳд қилган фермерлар сонига оид маълумот йўқ.
Айни пайтда¸ оғир молиявий аҳволда қолган фермерлар орасида шундай кайфият борлигини эътироф этган туман ҳокимликларидан бири расмийси¸ ерни топширишни "ўзи бўлмаслигини" таъкидлади.
"Топшираман¸ деб ариза ëзгани билан¸ топшириб қўя олмайди. Унинг давлатдан қанча қарзи борлиги ҳисоб-китоб қилинади йил охирида. Шуни тийин-тийинигача тўласа¸ кейин аризаси қабул қилинади. Агар қарзи билан ерини оламан¸ деган бошқа фермер топса¸ бу тезроқ бўлиши мумкин"¸ деди Озодликка шахси очиқланмаслиги сўраб гапирган ҳокимият расмийси.
Озодликка пахта мавсуми якунига етиб-етмай кела бошлаган хабарларга кўра¸ бу йил Ўзбекистон қамоқхоналарида янги тоифа маҳкумлар – давлатдан қарзини уза олмагани учун қамалган фермерлар пайдо бўлган.
Хусусан¸ Тошкент вилоят ҳокимиятининг исмини ошкор қилмаган мулозимига кўра, октябрь ойи охиридан 20 ноябрга қадар биргина Оққўрғон туманида камида беш нафар фермер пахта режасини бажармагани ва катта миқдордаги қарзини ёполмагани учун ҳибсга олинган.
Ҳукумат қарори
Бош вазир Абдулла Арипов 27 ноябрь куни имзолаган қарор “Бошоқли дон етиштиришни янада рағбатлантириш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида” деб номланади.
Қарор моҳиятига кўра, “республикада етиштирилаётган бошоқли дон ҳосилининг кескин кўпаймаëтгани учун айб ерларни сифатсиз тайёрлаб, уруғликни белгиланган муддатдан кеч экаëтган¸ агротехник тадбирларни қўпол равишда бузаëтган ва ҳосилдорликни ошириш чорасини кўрмаëтган¸ ялпи ҳосил бўйича аниқ ҳисоб бермаëтган" фермерларга юклатилган.
Ана шундай вазиятга барҳам бериш учун Бош вазир Абдулла Арипов “фермер хўжаликлари масъулиятини янада ошириш ҳамда уларни рағбатлантириш тизимини жорий қилиш” қарорини олган ва шу мақсадда 2019 йили суғориладиган майдонларнинг ҳар гектаридан 40 центнердан кам ҳосил олишни “ерга нисбатан хиёнат” деб баҳолаш ва бундай хиëнат учун жазо чоралари белгилаган.
Бу чоралар¸ хусусан¸ ҳосилдорлик қанча кам бўлса¸ солиқ ставкаларини шунча ошириш ва ер ижара шартномасини бекор қилишни ўз ичига олади.
Бош вазир қарорида 2019 йилда фермер гектаридан 40 центнергача оладиган бир кило 3-синфли юмшоқ буғдой нархи учун давлат 1200 сўм нарх белгилаган¸ айни пайтда¸ 41 центнердан 50 центнергача бўлганида – 10 фоиз; 51 центнердан 60 центнергача бўлганида – 20 фоиз; 61 центнер ва ундан юқори бўлганида – 25 фоиз харид нархига устама ҳақ тўлаш белгиланган.