Ўзбекистонда нақд пул тақчиллиги муаммоси кескинлашиб бораëтгани ортидан Марказий банк июнь ойидан бошлаб пенсияларни нақд пулда беришни тақиқлаб қўйди. Озодликнинг ўзбек банкларидаги манбалари¸ ҳозирча бир ойга деб айтилган бу тақиқнинг узоқ давом этиши кутилаëтганини таъкидладилар.
Озодликка ойлик¸ нафақа ва пенсияларнинг 100 фоиз пластик карточкаларга ўтказилаëтгани борасидаги шикоятлар кейинги ҳафталар ичи кўпайиб кетди.
- Онам пенсионер¸ отам ўтиб қолган¸ битта ўзлари. Кечагинда пенсия берган¸ ҳаммаси пластикда. Қўлларида бир тийин нақд пул йўқ. Кўчага чиқса машиналар пластик олмайди¸ бозорга борса¸ бозорчилар пластик олмайди. Унгача ҳам пенсиянинг ярми пластикда бўлган¸ лекин энди¸ катталар пенсионерлар номидан “пенсиямни 100 фоиз пластикка ўтказишингизни сўраман” деб ўзлари ариза ëзиб¸ ўзлари сохта қўл қўйиб¸ энди пенсияни мажбурлаб пластикка ўтказишаяпти. Пластикка 15-20 фоизга пул қилиб берадиганларга ҳам навбат экан. Пластик кўпайиб кетганига бунақалар ҳам етмаяпти¸ дейди Наманган вилояти Поп туманида яшовчи бир гуруҳ пенсионерлар номидан мурожаат қилган суҳбатдош.
Айни шу мазмундаги шикоятлар бошқа вилоятлардан ҳам узлуксиз келмоқда. “Халқ банки”нинг вилоятлардан биридаги расмийси¸ ўз ҳудудида ойлик¸ нафақа¸ хусусан¸ пенсияларнинг тўлиғича пластикка ўтказилганини тасдиқлар экан¸ бу иш Марказий банкдан берилган кўрсатма асосида қилинаëтганини билдирди:
- Ҳақиқатан¸ июнь ойида пенсионерларнинг пенсияси 100 фоиз пластикка ўтказилган. Сабаби¸ нақ пул тақчиллиги ўтган ой кучайиб кетди. Нақд пул масаласи¸ вилоят ва республика бўйича бўлаëтган муаммо. Худо хоҳласа¸ июль ойидан бошлаб¸ пенсионерларимиз эски тартибда олишади пенсияларини. Яъни 100 фоиз пластикка мажбурланмайди. Белгиланган миқдордагиси пластикка¸ қолгани эса¸ почта орқали нақд берилади¸ деди Поп туман банкларидан бири масъули.
Пенсионерлар номидан “пенсиямни 100 фоиз пластикка ўтказинг” деб сохта аризалар ëздириш масаласига тўхталган Намангандаги банк ходимларидан бири бу иш билан банклар эмас¸ пенсия тарқатишга масъул бўлган почта бўлинмалари шуғулланаëтганини эътироф этди:
- Банклар кимнинг пенсионер эканию¸ қанча пенсия олишини билмайди. Бизга почтадан ведомость юборилади¸ мана бу одамга бунча пенсия пластигига ўтказилсин¸ деб. Сохталаштириш бизда эмас¸ ведомостни ëзганларда бўлаяпти¸ деди банк ходими аризачилар шикоятига жавобан.
Ўзбекистон турли вилоятларидаги Озодлик суҳбатлашган банк ходимлари¸ пластик карточкадаги пулни нақдлаштириш билан боғлиқ муаммолардан яхши хабардор эканликларини тан олдилар.
- Транспорт харажатлари¸ ҳамма жой платикка ишламайди¸ шуларни ҳисобга олиб¸ пенсионерларга ëрдам тариқасида¸ пенсияси 100 фоиз пластикка ўтганларга 50 минг сўм¸ керак бўлса¸ жудаям зарурият туғилганда¸ 100 минг сўм нақд пул қилиб ечиб берилаяпти. Биз ўзимиз¸ банкдан ечиб бераяпмиз¸ деди ўзбек банкларидан бири масъули.
Озодликнинг Ўзбекистон банк бошқаруви тизимига яқин манбаси¸ нақд пул тақчиллиги муаммосининг кескинлашиб бораëтганини айта туриб¸ пенсияларнинг 100 фоиз пластикка ўтказилгани фақат бир ойлик жараëн эканига кафолат йўқлигини билдирди.
“Нақд пулнинг ўзи бўлмаса¸ банкка нақд пул тушуми кўпаймаëтган бўлса¸ вазият қандай бир ойдан кейин аввалги изига тушиши мумкин? Нақд пул тақчиллиги аслида банк эмас¸ асосан¸ солиқ тизимидаги муаммо акси бўлса¸ уни Марказий банк қандай ҳал этиши мумкин?” деди Озодликнинг банк тизимидаги манбаси.
Ўзбекистон Марказий банки раисининг биринчи ўринбосари томонидан Бош вазирга 10 апрель куни юборилган мактубнинг Озодликка сиздирилган нусхасида ўзбек банкларида ойлик ва бошқа ижтимоий тўловларни вақтида бериш учун нақд пул қолмаганидан бонг урилган эди. Мактубда МБ мутасаддиси нақд пул тушумини таъминлаш бўйича тезкор чора-тадбирлар кўрилмаса¸ мамлакатдаги ижтимоий-иқтисодий вазият оғирлашиши мумкинлигини айтган эди.
Июнь ойидан бошлаб ойлик¸ пенсия ва нафақаларнинг¸ аҳоли ихтиëрига зид тарзда 100 фоизга пластик карточкага ўтказилиши Марказий банк бу муаммони қуюшқонда ушлаб туришнинг шундан бошқа чорасини топа олмаганини кўрсатмоқда.
Ўзбекистон бўйлаб нақд пул тақчиллиги тобора кучайиб¸ Марказий банк раҳбарияти Мирзиëевни огоҳлантирган каби¸ иқтисодий-ижтимоий вазият мураккаблашаëтган айни пайтда¸ Марказий банк бошқарувининг ярим йиллик якунларига бағишланган кенгайтирилган йиғини бўлиб ўтди.
Фақат Бош вазир ва саноқли расмийларга мўлжалланган юқоридаги мактубда айтилганлардан фарқли¸ йиғинда Ўзбекистон банкларидаги ликвид маблағларнинг жаҳон амалиëтидаги минимал нормадан икки баравар кўплиги ва мамлакат аҳолисига тарқатилган пластик карточкалар сонининг 14¸5 миллион донага етгани айтилди.